Tips & Tricks voor het fotograferen van wildlife in NL, Be en De

Natuurfotografen reizen de hele wereld over om vogels of ander wildlife te fotograferen. Maar niet iedereen heeft daarvoor geld en tijd. Gelukkig is er ook in de ‘vrije natuur’ van Nederland, Duitsland en België genoeg wild te fotograferen, zeker als je een beetje inzoomt en ook kleinere dieren of insecten waardeert als foto-onderwerp.

In dit artikel zal ik proberen te laten zien dat je echt geen verre reizen of dure apparatuur nodig hebt voor goede wildlifefoto’s. Het fotograferen van dieren in het wild vereist wel specifieke vaardigheden. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat die oehoe niet meteen opvliegt en vanuit welke richting kun je het beste die mooie bruine beer fotograferen? En hoe en waar vind je ze? Vroeg opstaan en een schuiltentje gebruiken zijn slechts twee van de vele opties.

14 Algemene wildlifefotografie-tips

Hieronder volgen een viertiental algemene wildlifefotografie-tips voor die op vele diersoorten toepasbaar zijn. Verderop in het artikel worden aantal specifieke fotografietips aangestipt voor het desbetreffende wilde dier.

1. Qua apparatuur heb je als basis een spiegelreflex- of systeemcamera met een stevig statief nodig. Voor het fotograferen van schuwe dieren die op afstand blijven heb je een (lang) tele-objectief met een bereik van minimaal 400mm nodig. Voor (kleine) dieren waar je dichterbij kunt komen is een 70-200mm objectief (liefst lichtgevoelig over de gehele lengte) ideaal;Wat betreft de brandpuntsafstanden: houd rekening met de eventuele cropfactor van je sensor. Een 400mm objectief wordt met een camerabody met een cropfactor van 1.6 een 640mm. Voor natuurfotografie van dieren is dat over het algemeen gunstig, aangezien je lang niet altijd dichtbij kunt komen. Een niet-fullframe camera is wel gevoeliger voor ruis, houd daar rekening mee…
2. Leer hoe het wilde dier zich gedraagt. Het kan enorm helpen als je het gedrag van een dier leert kennen. Weet waar je het specifieke dier kunt vinden, in welk deel van de dag hij actief is en waar en wat hij eet. Zeker tijdens een bepaald seizoen kunnen wilde dieren bijzonder gedrag vertonen. Denk aan het imponeergedrag dat veel mannetjesdieren vertonen om vrouwtjes te imponeren. Maar ook roestende ransuilen in de winter kunnen een welkom onderwerp zijn;
3. Weet hoe dichtbij de dieren die je wilt fotograferen kunt komen. Dat is vaak niet gemakkelijk. Vrijwel alle dieren hebben een vluchtafstand. Dat is de afstand waarop ze beslissen: nu is het genoeg, ik ben weg. Deze afstand hangt niet alleen af van de soort, maar ook van het individu en de locatie. Dieren die gewend zijn geraakt aan mensen, zijn minder schuw. Als natuurfotograaf moet je bij het benaderen van dieren leren omgeaan met hun vluchtafstand, door te anticiperen op het gedrag.Kennis en ervaring helpen je daarbij en neem in ieder geval altijd de tijd! Probeer zoveel mogelijk dekking te vinden (struiken of lage heuvels) en verschuil je hier achter. Maak je klein, beweeg langzaam en wees zo stil mogelijk. Probeer verstoring altijd zoveel mogelijk te voorkomen;

4. Huur of boek een schuilhut. Wildlife zien kan al best lastig zijn, laat staan dat je een mooie foto kunt produceren. Een verrekijker kan helpen om te zien of er inderdaad iets te zien is. Dichterbij komen voor een goede foto is dan wel even een ander verhaal natuurlijk. Voor je het weet hebben ze je al in de smiezen en vliegen ze op of nemen de benen. Veel wildlife-fotografen werken daarom met een flink tele-objectief.Een schuilhut kan ook uitkomst bieden. Je kunt een openbare en vrij toegankelijke schuilhut bezoeken in een natuurgebied of je boekt er eentje tegen betaling. Dit geeft je een grote kans om een bepaald dier te zien en ook te fotograferen. Je kunt natuurlijk ook je eigen popup-schuiltent aanschaffen, die je in een handomdraai opstelt. Je neemt ze gemakkelijk mee en ze zijn overal op te zetten;
5. Voorkom verstoring of agressief gedrag. Beweeg je altijd rustig en wees stil of fluister. Let op of je niet te veel geluid maakt. Observeer het dier en kijk of hij alert is of gewoon doorgaat met zijn gedrag. Indien het laatste, dan kun je dichterbij komen. Ga niet sluipen (dit lijkt op het gedrag van een roofdier), maar kom dichterbij in grote, zigzaggende bewegingen;
6. Zet de camera op de autofocus modus om constant scherp te blijven stellen op een bewegende onderwerp en gebruik de continu-opnamestand om alle actie snel achter elkaar vast te leggen. Dan zit er altijd wel een geslaagde en spectaculaire opname bij;
7. Probeer de automatische stand van de camera te vermijden. Dan kun je dit namelijk niet goed de juiste instellingen kiezen en heb je veel kans op onscherpe foto’s;

8. Wildlife kan groot zijn, maar je kunt niet altijd dichtbij komen. Om een groot dier volledig in beeld te krijgen is een objectief met een minimaal brandpuntafstand van 300mm het beste. Maar met een kleiner brandpuntafstand en zelfs groothoek kun je nog steeds sprekende beelden maken, zeker omdat je dan een groot stuk van de natuurlijke omgeving van het dier kunt vastleggen;
9. Een statief is erg handig. Vaak fotografeer je wildlife tegen de schemer en heb je een langere sluitertijd. Je kunt ook een rijstzak en of plastic zak meenemen om liggend op de grond foto’s te maken;
10. Fotografeer bij ochtendlicht of avondlicht. In het zogenaamde gouden uurtje is het licht prachtig warm en zacht. De contrasten zijn minder hard. Gedurende het blauwe uur is de sfeer koeler, doch niet minder fotogeniek;

11. Ook bij wildlife-fotografie bepaalt de richting van het licht hoe de sfeer van de foto zal zijn. Tegenlicht kan heel mooie foto’s opleveren, maar je bent dan wel vaak aangewezen op de ochtend en avonduren, als de zon laag staat. Als je met tegenlicht fotografeert worden je foto’s al snel dromerig en sfeervol. Het licht dat door veren of vacht heen schijnt, of een mooi lichtrandje oplevert, kan je foto heel bijzonder maken.Tegenlicht-opnames kunnen wel een uitdaging zijn. Afhankelijk van de stand van de zon is er een kans op flares, iets waar je voor moet uitkijken. Tenzij je het juist wilt natuurlijk, want het kan ook hele bijzondere beelden opleveren!
12. Een wild dier op de foto zetten is een ding, om het beeld aantrekkelijker te maken is even iets heel anders. Doorkijkjes kunnen hierbij een meerwaarde opleveren. Doorkijkjes creëren een gevoel van diepte en soms zelfs geheimzinnigheid. Je kunt doorkijkjes maken door achter struiken of bomen te gaan staan, zodat je door de takken of bladeren heen fotografeert.Het feit dat je dit doet zorgt nog voor een extra voordeel, namelijk dat ze als een natuurlijke schuilhut fungeren waardoor je minder opvalt. Gebruik een groot diafragma om de voorgrond onscherp te maken en zorg dat je niet te ver van de bladeren of takken weg staat. Gebruik slechts één scherpstelpunt om te voorkomen dat je camera op de voorgrond (de takken/bladeren) scherpstelt;
13. Maak altijd korte series van foto’s om je trefkans te vergroten. Zet je camera op highspeed (de ‘mitrailleurstand’) zodat je uit je serie de beste opname kunt selecteren;
14. Als het licht niet optimaal is heb je een langere sluitertijd nodig. Benut deze door de actie en beweging vast te leggen. Als de sluitertijd te lang wordt kun je je iso-waarde aanpassen.

The Big Five van Nederland, België en Duitsland, waar spot je ze?

Maar hebben we in Nederland, België en Duitsland eigenlijk nog wel wildlife? Nou, daar zou je je nog eens over kunnen verbazen! Zelfs in ons totaal heringerichte en gecultiveerde Nederland is al genoeg te beleven. In Nederland alleen al zijn in totaal 21 nationale parken van Nederland met een gezamenlijke oppervlakte van 130.000 hectare. De mooiste natuurgebieden van Nederland om wilde dieren te spotten zijn het nationaal park de Hoge Veluwe, nationaal park Oosterschelde en de Biesbosch. En… er is zelfs een heuse ‘Big Five!’

‘De Big Five afvinken’: het staat bij menig natuurliefhebber op de bucketlist. En dat kun je niet alleen in Afrika, maar ook op het Europese continent. De laatste jaren heeft een zorgvuldig uitgestippeld natuurbeleid ervoor gezorgd dat heel wat wilde dieren hun weg teruggevonden hebben naar de Europese bossen, wouden, bergen en vlaktes. Reden genoeg om op ontdekking te gaan in België, Nederland en Duitsland én hopelijk onze eigen ‘Big Five’ vanaf veilige of juist korte afstand te fotograferen.

Nederland heeft zijn eigen Big Five, die je verrassend eenvoudig zelf in het wild kunt bewonderen. Als je héél stilletjes door de Nederlandse duinen en bossen loopt, maak je kans om damherten, konijnen en andere wilde dieren te spotten. Maar als je nóg beter je best doet, en ook een beetje geluk hebt, kun je de Nederlandse Big Five tegenkomen: de zeehond, bever, vos, het edelhert en wild zwijn.

De Big Five van België ziet er wat anders uit dan de Nederlandse en omvat: de wolf, vos, het edelhert, de oehoe en de lynx. Tot slot behoren tot de Big Five van Duitsland: de wolf, zeehond, bever, das en de arend.

Overigens heb ik wel mijn twijfels of de specifieke diersoorten die per land tot de Big Five behoren wel kloppen. Het overzicht verschilt per website en ook per dag. Maar het zijn prachtige dieren die je natuurlijk allemaal graag voor je lens wilt hebben. Hieronder een overzicht van een aantal Big Five- en een aantal andere diersoorten die in Nederland, België en Duitsland voorkomen, waar je ze kunt vinden en hoe je ze het beste kunt fotograferen.

Als je specifiek in vogels geinteresseerd bent, dan hebben we een aantal leuke artikelen voor je die wellicht interessant zijn:

• Vogels spotten en fotograferen? Bekijk de tips!
• 20 Tips voor vogelfotografie

1. Zeehonden

Zeehonden kun je in Nederland het hele jaar door spotten, vooral op de Waddeneilanden. In het Noord-Hollandse Den Oever, aan het begin van de Afsluitdijk richting Friesland, kun je voor 14 euro uitvaren om zeehonden te zien. Daarna kun je een wadloopwandeling maken naar het voormalige eiland Wieringen. Let op: het slib is hier hardnekkig.

Als je in Duitsland zeehonden wilt spotten is eén van de leukste bestemmingen Helgoland, een Duits eiland in de Noordzee. Helgoland is een klein rotseiland met enkele steile, rode kliffen (de hoogste steekt een imposante 60 meter uit zee), en samen met het nabij gelegen kalksteen- en zandeiland Helgoland-Düne vormt het zodoende een paradijs voor veel op rotsen broedende zeevogels. Daarnaast zijn de eilanden een rustpunt voor zowel zeehonden (Helgolander Kegelrob) als trekvogels.

Enkele vogelsoorten die je op Helgoland zeker zult tegenkomen en die zich daarbij ook nog eens geweldig laten fotograferen zijn specialiteiten als Jan-van-Gent, Noordse stormvogel, drieteenmeeuw en zeekoet. Daarnaast kan je ook (grijze) zeehonden fotograferen.

Het kan ook meer dan de moeite lonen om in de maanden waarop de vogeltrek op z’n hoogtepunt is (dat wil zeggen april/mei en september/oktober) de schaars aanwezige begroeiing af te zoeken; op goede dagen kan het er wemelen van de trekvogels die in het eiland een dankbaar rustpunt vinden op doorreis naar hun broedgebieden in het noorden dan wel overwinteringsplaatsen in het zuiden.

Specifieke fotografie-tips zeehonden:
Als je vanaf een deinende boot fotografeert kun je het best een zeer snelle sluitertijd instellen om ze scherp vast te leggen met een lange brandpuntsafstand. Verhoog indien nodig de iso-waarde tot 1600-3200. Met Topaz Denoise kun je eventuele ruis er heel gemakkelijk en zonder verlies van details uithalen.

2. Bevers

De bever is na een afwezigheid van 152 jaar, opnieuw geïntroduceerd. Kleine beverpopulaties werden overgebracht uit Polen en Duitsland en weer vrijgelaten in Nederland. De inspanningen betaalden zich uit. Inmiddels gaat het hartstikke goed met de bever. Het knaagdier komt vooral voor in Nationaal Park de Biesbosch, maar ook in de Gelderse Poort, Natuurpark Lelystad en bij de grens met Duitsland in Groningen en Drenthe. En zelfs in mijn woonplaats Wamel in het Land van Maas en Waal zie ik regelmatig een bever.

In Duitsland kun je bevers in de omgeving van Pevestorf in de rivier de Elbe zien zwemmen en zie je ze ook in Müritz nationaal park. Het laatste is tevens een vogelparadijs; hier broeden arenden, zeearenden en kraanvogels.

Je hebt een beetje geluk nodig als je er een wilt zien; de bevers zijn hoofdzakelijk ’s nachts actief. Toch is hun aanwezigheid alom merkbaar. Op plekken waar bevers leven kom je geheid vraat- en glijsporen, burchten en geschilde wilgentakken tegen. Zo zie je ze in het wild Van april – juni maak je de grootste kans. Huur een Canadese kano bij het Biesboschcentrum in Dordrecht en peddel de groene route. Onderweg moet je uitwijken voor beverdammen en – burchten.

Specifieke fotografie-tips bevers:
Stel je verdekt op in de bosjes of neem plaats in een schuilhut, in de buurt van een burcht of dam. In de Biesbosch zag ik ineens iets heel groots een meertje overzwemmen, het bleek een bever te zijn, die daarna de weg overstak. Een laag standpunt doet het altijd goed, als je tegen de wind in fotografeert kan hij je niet ruiken en zal niet meteen vluchten.

3. Vossen

Vossen houden van beschutting en verschuilen zich dikwijls in de buurt van houtwallen. Je kunt het hele jaar door vossen tegenkomen in de Amsterdamse Waterleidingduinen. In maart en april zie je wellicht ook jonge vosjes. In België bevinden zich veel stadsvossen in heel Brussel. Als je ‘s nachts langs de stadsparken loopt heb je veel kans er één te spotten. De grootste concentratie vossen zit in het park van Woluwe. Ook in de Ardennen heb je veel kans om een vos te spotten.

In Duitsland maak je in het Sauerland veel kans om vossen tegen te komen tijdens bijvoorbeeld een wandeling door de prachtige natuur daar.

Specifieke fotografie-tips vossen:
Van oorsprong zijn vossen dieren die overdag jagen. Doordat er zo veel gejaagd is op vossen door de mens zijn ze steeds meer nachtactief geworden. Nu jagen vossen voornamelijk in de schemer of ’s nachts. Maar op sommige plekken (waaronder de Amsterdamse Waterleidingduinen) zijn vossen nog steeds overdag actief.

Let op leuke momenten om het gedrag van de vos te fotograferen. Het is bijvoorbeeld een mooi beeld als je een vos fotografeert die nét tussen de begroeiing doorkijkt. De vos kan zich verstoppen of kan op jacht zijn.

Als er een prooi ligt en er zijn twee of meerdere vossen aanwezig dan kun je er zeker van zijn dat je mooi gedrag kan zien en fotograferen. Denk aan vechten, onderdanigheid, dominantie en bedelen. Zorg voor een snelle sluitertijd Sluitertijd , wat is het eigenlijk en waarvoor is het belangrijk? Hoe werkt sluitertijd in je camera? Hoe worden sluitertijden aangegeven? Wanneer gebruik je welke sluitertijd? Kan je de sportstand van je.. om de actie te bevriezen. Of kies juist voor een langere sluitertijd om de beweging in de foto te laten zien.

4. Edelherten

Het edelhert is het grootste in het wild levende dier van Nederland. De mannetjes hebben een kolossaal gewei, indrukwekkende hals en trotse houding. In september is het bronstijd. Mannetjes verlaten dan hun roedel en gaan op zoek naar een vrouwtje. Middels luid geburl (gebrul) proberen ze hun concurrenten te imponeren. Het komt geregeld voor dat herten met elkaar in gevecht raken.

Zo zie je ze in het wild. Als je in september naar de Oostvaardersplassen in Flevoland of de Veluwe gaat of langs de Wildbaanweg in Nationaal Park De Hoge Veluwe staat kun je het burlen gemakkelijk aanschouwen en fotograferen. In de Belgische Ardennen vind je veel edelherten en in het Nationaal park Eifel in Duitsland, bij het uitzichtspunt bij Dreiborn eveneens.

Specifieke fotografietips edelherten:

• Als je tussen april en juli een jong kalfje alleen in het hoge gras ziet liggen, laat het dan met rust, de moeder komt zeker terug! En houd uiteraard honden altijd aan de lijn, niet alleen in het voorjaar;
• Het meest imposante aan een hert is toch wel het gewei. In de bronstijd (september/oktober) kun je in het bos de geweien tegen mekaar horen kletteren. Blijf altijd op afstand;
• Speel eens door een opname met tegenlicht te maken. Dit kan bijvoorbeeld nadruk leggen op de contouren van het gewei. Of probeer de adem die uit hun mond komt te vangen. In de ochtend heb je kans op mist zodat je een nog sprookjesachtiger beeld kunt creëren;
• Het lijkt aantrekkelijk om met een grote telelens de plaatjes te schieten. Het is een misverstand dat dit de beste foto’s oplevert. Uiteraard is dat mooi, maar kijk ook eens in een breder perspectief. Meestal is de omgeving waarin de herten zich bevinden prachtig. Neem deze mee in je foto door een groothoeklens te gebruiken. Ook foto’s van gevechten zijn meestal beter te doen met een kortere brandpuntafstand;
• Natuurlijk ga je bij voorkeur voor de meest spectaculaire foto’s van gevechten en/of paring. Maar let ook op andere leuke momenten. Soms vechten de vrouwtjes ook met elkaar. Ze staan dan op hun achterbenen en trappen met de voorpoten. De mannetjes gaan soms in modderpoelen liggen om af te koelen. Dit is ook een leuk moment. Let op opspattend water;

5. Wilde zwijnen

Wilde zwijnen kun je niet alleen op de Veluwe in Gelderland spotten, maar ook in de provincies Brabant en Limburg. Op de Veluwe heb je de grootste kans om ze tegen te komen. Ze leven in open bossen en zijn dol op modderpoelen. Hun reukvermogen is indrukwekkend. Als je niet oplet kunnen ze je al van een afstandje ruiken. Daarom is het belangrijk om ze tegen de windrichting in te naderen. Zo zie je ze in het wild. Je vergroot je spotkansen door plaats te nemen in een observatiehut; vergeet je verrekijker niet!

Specifieke fotografie-tips wilde zwijnen:
In de vroege ochtend of ‘s nachts heb je de meeste kans ze aan te treffen. Vaak liggen ze in het bladerdek en zie je ze niet door hun schutkleur. Met een tele-objectief op een éénpootstatief heb je de meeste kans op scherpe foto’s, mits er nog wat licht is… Bijlichten met een zaklampje is geen optie en verstoort heel erg.

Een wildcam kan een optie zijn, of hopen op een ontmoeting bij daglicht of schemering! Probeer eens te kadreren of doorkijkjes te maken met bladeren, takken of grote bomen, dat kan heel effectief zijn!

6. Wolven

Na anderhalve eeuw afwezigheid keerde de wolf in 2015 op eigen houtje terug in Nederland. Het gaat naar schatting om elf individuen. Als je de wolf op Nederlandse bodem wilt waarnemen heb je dus geduld en een flinke dosis doorzettingsvermogen nodig en je vindt hem voornamelijk in het nationaal park De Hoge Veluwe terug.

Om een wolf te spotten, hoef je dus helemaal niet ver te reizen: met wat geluk spot je ze ook in België. Dit land lijkt steeds meer het wolvenkruispunt van Europa te gaan worden, met de Zuid-Europese en Oost-Europese populaties die hier samenkomen.

Daarnaast vind je in Duitsland vooral in het oosten grote roedels wolven.Een leuk gebied om te bezoeken is de deelstaat Saksen in het zuid-oosten van Duitsland tegen de grens van Polen en Tsjechië. In dit gebied zijn verschillende natuurgebieden te vinden met veel bossen, meren, moerasachtige gebieden. Zo kun je het Elbedal bij Dresden bezoeken voor het spotten van verschillende soorten vogels.

Ook in de Lausitz regio zijn mooie natuurgebieden te vinden. Zo vind je daar de Oberlausitz heide en vijver regio. Dit is een gebied met veel waterrijke gebieden, heide, zandduinen, rietkragen en uistrekte bossen en grasvelden. Dit gebied staat bekend om wilde dieren zoals otters, wolven, kraanvogels en arenden. In deze regio leven er op de dag van vandaag meerdere roedels wolven met een totaal aan meer dan 70 wolven.

Specifieke fotografie-tips wolven:
Zorg dat je tegen de wind in fotografeert (indien mogelijk) zodat hij je niet ruikt. Voor een goede lichtmeting zou je de spot-meting van de camera kunnen gebruiken. Meet dan de belichting op de hals van de wolf en stel een belichtingscompensatie in van -1/3 or -2/3 stops voor een perfecte belichting.

7. Oehoes

Met een spanwijdte van 188 centimeter is de oehoe, samen met de zeearend, de grootste vogel die in ons land voorkomt. De oehoe is relatief nieuw in Nederland – eind jaren negentig werd hij voor het eerst gespot in het Nederlandse luchtruim. Vooral in het zuidoosten van het land rondom Limburg komt het dier voor.

In de ENCI-groeve bij Maastricht nestelen ieder jaar een aantal oehoe-paartjes die je vanaf grote afstand kunt zien en ook fotograferen. En ook in de steengroeve bij Winterswijk (in het grensgebied van Nederland en Duitsland) vind je ieder jaar nestelende oehoe’s.

In België heeft de oe