Hoe fotografeer je de Melkweg?

Het centrum van de Melkweg is het gebied met de grootste concentratie sterren. In de zomermaanden is hij het helderst en goed zichtbaar, doordat hij dan min of meer recht boven ons hoofd staat. Ongeveer 15-20 graden boven de zuidelijke horizon in de late avonduren.

Foto: Joshua Earle

In de winter kijk je eigenlijk een beetje richting de rand waar de concentratie sterren minder is. Het centrum is natuurlijk het mooist en ook het gemakkelijkst te fotograeren maar ook andere plekken aan de hemel zijn vaak erg de moeite waard om te bekijken en ook vast te leggen.

Vlekken

Wanneer je vanuit een zeer donkere plaats (een absolute vereiste om überhaupt iets te kunnen zien) naar de melkweg kijkt zie je vaak donkere en lichte plekken door de band van de melkweg lopen. Die donkere vlekken worden veroorzaakt door interstellaire gas- en nevelwolken (omvangrijke kosmische objecten) die het licht van de sterren daar blokkeren.

Donkere plek

Als je de melkweg wil fotograferen moet je allereerst op zoek naar een donkere locatie. Hoe donkerder hoe beter en des te meer krijg je van de melkweg te zien. Op de website https://darksitefinder.com is de lichtvervuiling over de gehele wereld in kaart gebracht. Je zult zien dat het in Nederland (en op veel plaatsen in West-Europa) knap lastig is om nog een donkere plaats zonder lichtvervuiling te vinden. De Waddeneilanden schijnen nog wel soelaas te bieden.

Ook met de maan moet je rekening houden. Bij volle maan kun je vaak een boek lezen en het kan het zicht op de melkweg aardig beperken. Aan de andere kant kun je het maanlicht ook gebruiken om je voorgrond-onderwerp mee uit te lichten. Je krijgt zo wat meer diepte in je foto. Hiervoor kun je natuurlijk ook een zaklamp meenemen. Voor het fotograferen van sterrensporen heb je overigens géén aardedonkere omgeving nodig. Dit lukt zelfs in een stadscentrum met veel verlichting!

Foto’s: Rino Reichmuth (links) en Stefan Stefancik (rechts)

Benodigde apparatuur

Allereerst heb je een camera nodig die je helemaal handmatig kunt instellen en die in RAW kan fotograferen. Stel je camera ook niet in op gecomprimeerd RAW-formaat zodat je de meeste bewerkingsvrijheid hebt achteraf. In de nabewerking kun je nog veel dingen rechttrekken zoals witbalans, belichting maar ook het verwijderen van bijvoorbeeld vignettering.

Een lichtsterk objectief is geen overbodige luxe. Sterren geven niet veel licht en zo kun je je sluitertijd korter houden (om geen star trails maar mooie lichtpuntjes te krijgen) omdat er meer licht op je sensor valt.

Een stevig statief heb je natuurlijk ook nodig om bewegingsonscherpte te voorkomen. En daarnaast natuurlijk een afstandsbediening zodat je je camera niet aan hoeft te raken.

Een groothoek-objectief is ideaal om zoveel mogelijk van die mooie sterrenhemel op de foto te krijgen. Als je alleen maar een standaardobjectief hebt van bijvoorbeeld 50mm zou je een panorama kunnen maken en meerdere foto’s aan elkaar stitchen in de nabewerking. Dat heeft als bijkomend voordeel dat je een hogere resolutie hebt en er meer details te zien zijn in de afzonderlijke beelden die je hebt gemaakt.

Bij sterrenfotografie moet je met hoge iso-waardes werken. De meeste moderne camera’s kunnen prima met de ruis overweg die dat veroorzaakt. En zo niet, dan zijn er prima ruisonderdrukkers op de markt. Zowel Lightroom als Photoshop doen prima werk om ruis te verwijderen waarbij belangrijke details behouden blijven.

Foto’s: Nate Rayfield (links) en Taylor Leopold (rechts)

Maximale sluitertijd om geen strepen te krijgen

Hoe bereken je nu hoe lang je sluitertijd mag zijn om geen strepen te krijgen? Want stel dat je vanwege een lage iso-stand (om zoveel mogelijk ruis te voorkomen) drie minuten moet belichten om tot een goede belichting te komen. In die drie minuten is de aarde al dusdanig gedraaid dat je de sterren niet meer ziet als lichtpuntjes maar als streepjes. Bij het fotograferen van star trails kan dit juist heel mooi zijn, maar als je voor de melkweg gaat wil je natuurlijk mooie ronde lichtpuntjes en niet die streepjes.

Hiervoor kun je onderstaande formule hanteren: Maximale sluitertijd = 400/brandpuntsafstand

Stel dat je met een 24mm objectief fotografeert; je kunt dan maximaal 400/24=17 seconden belichten. Vaak kom je dan uit bij een iso-waarde tussen de 800-2300. Met een groothoeklens kun je ook langer belichten zoals je kunt uitrekenen.

Scherpstellen

Bij het fotograferen van de melkweg kun je niet op de AF (autofocus) vertrouwen. Je moet handmatig scherpstellen. Zet de camera op de M-stand en schakel de autofocus uit. Zoom vervolgens in live view modus volledig in op een heldere ster. Draai net zolang aan de scherpstelring tot de ster in beel een zo klein mogelijk gebied op het scherm beslaat. Vervolgens haal je de camera weer van live view af.

Northumberland: donkerste hemel van de UK

Het nationale park van Northumberland heeft ‘s nachts de donkerste hemel van Groot-Brittanië. Tijdens een heldere nacht kun je hier de melkweg zien en als je geluk hebt zelfs het noorderlicht. Alleen in complete duisternis heb je kans de melkweg te zien. Ik was toevallig in april dit jaar in Northumberland, waar ik de melkweg heb kunnen vastleggen (zie onderstaande foto). In Nederland is op veel plaatsen (behalve op de eilanden) te veel lichtvervuiling. Met de Light Pollution Map kun je ook goed zien waar die lichtvervuiling het ergst of juist minst erg is.