BredaPhoto: Kijken is een werkwoord

‘Will this ticket change your thoughts about the future?’ Met deze tekst op mijn kaartje zet BredaPhoto mij gelijk op scherp. Ik ben al jaren fan van het fotofestival. Elke editie weten ze me te verrassen, te verwonderen en te raken, maar bovenal zetten ze me aan tot denken. Met de vraag of deze fotografie mijn blik op de toekomst zal veranderen stap ik vol verwachting het Bredase station uit waar de eerste foto’s hun opwachting maken.

Eerlijk gezegd gaat de portretten en afbeeldingen van diverse apparaten wat langs me heen. Nog niet helemaal geland heb ik nog geen zin om de begeleidende teksten, die ongetwijfeld verduidelijking geven, te lezen. Bovendien is mijn planning om het festival minimaal twee dagen te bezoeken gezien eerdere ervaringen met het overweldigende aanbod.

Mandy Barker, Beyond drifting imperfectly known animals, nebulae plaurosbrathic

Vandaag staan het Chasséplein, de Koepel en het voormalig Bredaas museum op mijn verlanglijstje. Ik dwaal wat door het museum en merk dat ik niet echt getriggerd word door de fotografie. Ik zie abstracte beelden waarin ik verschillende chemische processen vermoed, vage zwart-wit foto’s van dieren die ‘s nachts toevallig gevangen zijn door de bewegingssensor van de camera en foto’s van rommelige laboratoria. Ook computers, snoeren en reageerbuisjes zijn volop vastgelegd. Een gevoel van teleurstelling bekruipt me. Tot ik in een lange gang beland waar Mathieu Asselin zijn onderzoek naar Monstanto heeft vastgelegd. Een veelomvattend project waarin hij ons op verschillende manieren de vreselijke gevolgen laat zien van de vervuiling dat het chemisch concern op zijn geweten heeft. Van Softenon-kinderen tot het kale dode landschap rondom het voormalige Huis van de Toekomst. Een verhaal dat keihard binnenkomt. Gretig buig ik me over de beelden, kamer na kamer sijpelt het besef tot me door. Als druppels uit een kraan die zich langzaam een weg boren door het oppervlak. De begeleidende teksten vullen het verhaal aan en verduidelijken de beelden. 

Murray Ballard, The Prospect of Immortality

Ineens snap ik waar het misgaat. Waar mijn gevoel van teleurstelling vandaan komt. Met het thema ‘To infinity and beyond’ heeft BredaPhoto zijn nek uitgestoken. Ruimte gegeven aan documentair fotografen om hun zorgen voor de toekomst uit te spreken en hun visie hierop te verbeelden. Verhalen die zo’n diepgang hebben dat ze bijna niet te vangen zijn in beeld. Hoe verbeeld je dat de kleinste deeltjes in onze oceaan niet langer plankton maar microscopisch kleine deeltjes plastic zijn?

Mandy Barker deed dit door foto’s van op plankton lijkend plastic te presenteren in een rond formaat, alsof je door een microscoop kijkt. Alleen worden deze beelden niet getoond onder een rij microscopen, die de kijker uitnodigen dit zelf te onderzoeken, maar op bijzonder groot formaat in de buitenexpositie. Door te spelen met de schaal zie je als bezoeker ‘gewoon’ ronde foto’s met drijvend plastic. Beelden die we allemaal kennen en dus niet verwonderen of zorgen voor stopkracht. Pas wanneer je de begeleidende tekst leest wekt het je interesse op.

Datzelfde geldt voor het project van Murray Ballard die, gewapend met een 4×5 inch camera, zorgvuldig de omgeving vastlegde waar onderzoekers zich bezig houden met cryonisme, de zoektocht naar eeuwig leven. Mensen die klinisch dood zijn laten zich invriezen om later weer tot leven te worden gewekt. Een bijzonder interessant project dat veel vragen oproept over de rol van de mens en zijn gevoel om oppermachtig te zijn. De registratieve beelden van Ballard blijven aan de oppervlakte en raken mijn verbeelding niet. Dat geldt voor veel foto’s die vandaag aan mij voorbij trekken. 

Heeft het festival dit keer de plank misgeslagen of is het mijn verwachtingspatroon dat hier parten speelt? Bij een bezoek aan BredaPhoto denk ik aan een paar dagen lekker ontspannen foto’s kijken. Beelden die prikkelen door hun schoonheid, lelijkheid, betrokkenheid of vernieuwende visie. Dit keer wordt er ook iets verwacht van de kijker. Je moet werken om mee te kunnen delen in de verwondering van de fotograaf. Zonder de begeleidende teksten te lezen raak je slechts de oppervlakte. Een gewaagde keuze in een tijd waarin we gewend zijn alles op een presenteerblaadje aangereikt te krijgen. Gelukkig heeft het fotomagazine Pf een editie gewijd aan het festival. De interviews en achtergrondverhalen geven de verdieping die je nodig hebt om het werk beter te begrijpen.

Geert van Kesteren, The Believers

Wie puur gaat voor de festivalbeleving en gezellig met zijn fotovrienden een dagje uit wil raad ik aan om zeker de Koepel te bezoeken. Met een installatie van 55 beeldschermen toont Geert van Kesteren zijn visie op geloof. De speciaal geschreven muziek dreunt door de voormalige gevangenis en maken dat je hier zelfs met ogen dicht innig kunt genieten.

Wie daarna even tot zichzelf wil komen kan zich laten opsluiten in de prachtige houten bol van Hiroyuki Masuyama. Dertigduizend zorgvuldig geboorde gaatjes geven de beleving alsof je je in de kosmos bevindt. Genieten is het ook op de binnenplaats van het Bredamuseum waar Jan-Dirk van der Burg in verschillende series zijn bijzondere kijk op de samenleving toont. Het werk maakt duidelijk waarom hij de titel Fotograaf des Vaderlands verdient. Een wandeling langs het Infinity-pad maakt je beleving compleet.

Of dit festival mijn kijk op de toekomst heeft veranderd weet ik niet, maar wel mijn kijk op fotografie. Misschien is dat nog wel een beter resultaat. Het bewijst eens te meer dat fotografie een samenspel is tussen fotograaf en kijker. Het is spannend om te ontdekken waar de grens ligt. Waar ligt je verantwoordelijkheid als fotograaf om je verhaal over te brengen op de kijker? Hoeveel inspanning mag je verwachten van de kijker? Welke moeite wil jij als kijker doen om een fotoserie te begrijpen?

BredaPhoto is te zien tot 21 oktober 2018