Landschapfotografie deel IV

Een weidse blik

Panorama fotografie

Landschapfotografie, buiten zijn in de natuur en het moment vastleggen. Een goede voorbereiding is het halve werk en de juiste lens kiezen voor je landschapfoto, schreven we in de laatste artikelen over landschapfotografie op dit platform. In dit artikel wil ik je inspireren om vooral ook eens panorama’s aan je landschapfotografie gereedschapskist toe te voegen.

Waarom een panorama maken?

Heb je net die groothoeklens, waarmee je alles in beeld kunt brengen. Waarom zou je dan een panorama maken. Immers een groothoek en panorama pas je beide toe om weidse landschappen vast te leggen.

Waarom zou je een panorama maken? Daar zijn meerdere redenen voor. Enerzijds je hebt geen groothoeklens, maar bijvoorbeeld een 35 of 50 mm. bij je en je wil meer laten zien dan slechts een liggende foto. Dan is het handig om je camera in portretstand te draaien, een stabiele houding aan te nemen, wat referentiepunten te nemen en een serie overlappende beelden te schieten.

Gevolg een foto die een weidser beeld toont.  Ook creëer je met een panorama en zeker als je het staand doet een gedetailleerder beeld van je onderwerp. Een andere reden kan zijn dat je gewoon het landschap dat je in je opneemt creatiever wilt tonen. Besef ook dat een panorama op afdrukformaat aan de muur een prachtig resultaat geeft. Of te wel er zijn meerdere mogelijkheden om te kiezen voor een panorama.

Boodschappenlijstje

Om je kennis te laten maken met panoramafotografie doe ik dat aan de hand van een kleine materialenlijst. Want panorama fotografie gaat wel een beetje om techniek.  Dus naast de handige materialen ook tips voor het maken van panoramafoto’s.

Camera

Camera + lens met een bereik tussen de gangbare maten, bijvoorbeeld 16 mm.  tot en met 400 mm. Waarbij de uitdaging met een groothoeklens een panorama foto maken vrij groot is i.v.m. typische vervorming van ultra groothoeklenzen. Waarbij je met een 400 mm. een wel erg smalle panorama foto als eindresultaat kunt krijgen als je een te grote hoek wil vastleggen.  Mijn tip, begin eens met een 35 of 50 mm. prime lens voor rijke gedetailleerde beelden en begin eens met 90 tot 100 graden.

Statief en overlap

Je kunt panorama’s op verschillende manieren maken een daarvan is uit de hand. Dit vraagt een stabiele houding en balans. Want als je van links naar rechts je opnames maakt wil je altijd je horizon recht houden. Dit kan door in je zoeker een digitaal raster te gebruiken (de meeste camera’s hebben dit heden ten dage wel!).

Dan zorg je dat je horizon altijd op die lijn valt. Er zijn inmiddels ook camera’s waarbij je in camera automatisch een panorama kan maken, vaak resulteert dit in een JPEG. Om je panorama fotografie te oefenen raad ik je eens aan dit met je smartphone fotocamera te doen. Zo krijg je snel een impressie van hoe je panorama eruit kan komen te zien. In mijn geval werk ik met panorama fotografie altijd vanaf statief.

Dit vraagt wel wat geduld om je statief goed waterpas te zetten, maar uiteindelijk werkt het daarna veel makkelijker om je beelden te maken. Verder op behandel ik twee handige hulpmiddelen, de L-bracket en panoramaklem. In beide gevallen geldt wel, denk aan overlap van je beelden. Daarmee bedoel ik dat je altijd een ¼ van de vorige foto in je volgende foto toont. Zie onderstaande voorbeeld van wat ik hiermee bedoel.

Zorg voor voldoende overlap, zodat je in de nabewerking altijd genoeg referentiepunten hebt.  Ik let hierbij altijd op bomen, gebouwen (zoals molens of een kerktorenspits) of lantaarnpalen als referentiepunten.

L-bracket

Een L-bracket is een handig hulpmiddel als je panorama’s gaat maken. Terwijl het in feite niets anders is als een bevestigingsplaat voor je camera op statief. Maar het voordeel is vooral dat de camera dankzij de L-vorm veel makkelijker stevig in portretstand (verticaal) bovenop je statiefkop staat i.p.v. naast je camera hangt. 

Dit in combinatie met de camera boven het rotatiepunt van het balhoofd, maakt het maken van een panorama alweer een flink stuk makkelijker. ¬Daarnaast beschermt een L-bracket je camera ook een beetje. L-bracket zijn specifiek op maat voor je camera verkrijgbaar, dit in verband met de aansluitingen van je camera die dan bereikbaar blijven.

Waterpas

Uiteindelijk gaan we straks een 4, 5, 6 of soms wel meer dan 10 verticale beelden aan elkaar ‘stitchen’ of te wel plakken. Hoe neutraler je camera staat en dus je statief in beginsel des te beter voor het einderesultaat. Overigens een panorama maak ik bijna altijd met de camera verticaal. Dit heeft als voordeel dat je panorama ook meer lucht in beeld heeft en voorkomt dat je panorama niet zo klein wordt. En is ook de oplossing om als je geen groothoek bij je hebt wel meer landschap in je beeld kunt opnemen.

Als je statief en camera dus ‘level’ zijn verbeterd dit de kwaliteit van je foto alleen maar. Voor een paar euro koop je al een eenvoudig waterpasje voor op je flitsschoen, maar anno nu hebben veel camera’s al een digitale waterpas in hun systeem. Benut dit.

Panoramaklem Wil je minder met je statiefpoten en het waterpas in de weer zijn en beschik je over een statiefkop waar je de standaardklem vanaf kunt schroeven? Dan monteer je vrij eenvoudig een zo geheten panoramaklem. Omdat je niet meer de camera roteert over de statiefkop, maar over de roterende klem kan je statief iets scheef staan, maar level de panoramaklem dus wel. Maar omdat je wel de camera op het hoogste punt waterpas zet en daarboven draait, is de kans op een goede panoramafoto weer een stuk groter.

Nodal slide

Steek je hand eens uit, steek je duim op – dank je mooi compliment 😉 – maar doe nu eens je linkeroog dicht en houd je hand en duim waar ze zijn. Doe nu je linkeroog open en je rechter dicht. Herhaal dit eens een paar keer. Wat zie je gebeuren?

Als het goed is dat je duim niet hetzelfde afdekt! Elk oog heeft zo een andere standpunt. Dat is wat ze het parallax effect noemen. Stel je voor dat je in je voorgrond elementen hebt.  Dan krijg je gekke vervorming en moeite om de foto goed aan elkaar te plakken. Een nodal slide op je panorama klem helpt dit op te lossen. Het instellen is een oefening op zich, want per lens en brandpunt verschilt dit en dus vraagt dit voorbereiding.

Filters en belichting

Je hebt inmiddels alles klaar staan om je panorama te maken. Camera staat goed en je compositie is gemaakt. Wat je compositie betreft, dat is een kwestie van oefenen en inspiratie vinden wat werkt voor je. Maar dan komt de uitdaging, je belichting! Vaak schiet je een panorama over een beeldhoek van 180 graden.

Dan kan het belichtingsverschil tussen de ene hoek en de andere groot zijn. Ik werk 90% van de tijd in de M-stand als ik een panorama maak. Wat ik dan doe is zeg maar mijn belichting afstemmen op het neutrale midden. Dit doe ik door een opname van het lichtste deel te maken waarbij er wat overbelichting mag zijn, maar ik kijk ook naar het donkerste beeld om te zien of hier het histogram niet te ver dichtloopt.

Vaak ga ik dan tussen deze 2 belichtingen inzitten en maak dan mijn panorama. Hier komt de kennis van je camera om de hoek. Jij weet zelf als geen ander hoever je moet gaan, maar onthoudt te ver naar links (donker) en de schaduwen optrekken betekend inleveren op beeldkwaliteit. Te ver naar rechts (hooglichten) betekend misschien wel uitgebeten hoog lichten. En informatie die er niet is kun je ook niet terughalen.

Soms als je belichting tussen links en rechts wel gelijkmatig is, maar de lucht ten opzichte van je voorgrond te fel, denk dan aan een grijsverloopfilter. Het gebruiken van een polarisatiefilter raad ik af, immers dat effect ga je teveel nadelig terugzien in de panoramafoto’s die je nog aan elkaar gaat stitchen. Je witbalans laat je niet op automatisch staan, omdat wellicht het licht kan verschillen en dan krijg je gekke dingen zoals in onderstaand voorbeeld! Waarbij ik die fout wel maakte i.c.m. een true night filter!

Vervolgens is het een kwestie van je camera rustig roteren met voldoende overlap van je beelden. Wat ik dan doe is op het einde van iedere foto even mijn hand voor de camera houden. Dit doe ik zodat ik in Lightroom de serie panorama’s makkelijk uit elkaar kan houden. Zeker handig als je veel op hetzelfde brandpunt panorama’s fotografeert.

De digitale doka

Als je alles in het veld goed hebt gedaan is het tijd om je foto te ontwikkelen. Ik moet zeggen dat ik een gebruiker van het eerste uur van Lightroom ben. En met de toevoeging van de panorama functie in Lightroom gebruik ik bijna alleen nog maar Lightroom voor het ‘stitchen’ (samenvoegen) van mijn foto’s.

9 van de 10x geeft het als je goede overlap hebt en de camera waterpas hebt staan en voldoende beeldherkenningspunten, voor de software tot prima resultaten. Lightroom gaat daarin tegenwoordig behoorlijk ver met ook een HDR en Panorama gecombineerde functie. In sommige gevallen wil ik nog weleens werken met Photoshop.

Ook is er specialistische panorama software verkrijgbaar in de vorm van PTGUI. Ik had een foto die ik in zowel Lightroom en Photoshop niet kon samenvoegen. Dus omwille van dit artikel ook maar eens die software geprobeerd. En precies zoals ze me vertelde hadden, lukt het je normaal niet, met PTGUI wel.  Alleen omdat ik 98% van al mijn panorama’s prima kan mergen met Lightroom heb ik nog niet de behoefte gehad deze proefversie met beperkingen om te zetten naar een betaalde versie.

Oefening baart kunst

Tot slot, en wellicht een open deur, maar panoramafotografie is als je het mij vraagt: ‘Oefening baart kunst!’. Ik heb tot dit jaar alleen gewerkt met vanaf statief, waterpas en L-bracket fotograferen. En door zorgvuldig te werken met idealiter brandpunten tussen de 24 en 100 mm. kun je fraaie beelden maken. Qua belichting is het zoals altijd zoeken naar het beste resultaat en je balans vinden. Kortom, probeer het eens en je zult merken dat je fraaie, creatieve beelden toevoegt aan je foto verzameling, die ook aan de muur uniek staan als je ze afdrukt. Zo leer je ook wat wel of niet werkt.

Samengevat

• Uit de hand een panorama maken kan, maar vanaf statief werkt nauwkeuriger en levert een doeltreffender resultaat op.
• Maak eerst eens met je smartphone een panoramafoto, zo krijg je al een beetje een beeld van de panorama die je met je camera gaat maken.
• Waterpas, L-Bracket, statief en draadontspanner zijn handige en bijna onmisbare hulpmiddelen.
• Begin met eenvoudige brandpunten zoals 35 of 50 mm. in je ontdekkingsreis van panoramafotografie.
• Zorg voor voldoende overlap van de afzonderlijke beelden.
• Vind de optimale belichting door een pre visualisatie te maken van beide hoeken en daarop je instellingen af te stemmen.

Meer over landschapfotografie?

Hier lees je deel I, II, en III van deze serie.