12 tips voor goede uitvaart en afscheidsfoto’s

Fotograferen rond de dood, is dat wel gewenst?

Voor velen is het zeker geen wens. Want we leren dat de dood iets is waar we bang voor zijn. “Dat fotografeer je toch niet?” is een opmerking die ik weleens hoorde toen ik vertelde dat ik afscheidsfotograaf ben. Tijdens een uitvaart of afscheidsdienst is een vreemde zeker niet gewenst.

Op tv en in films zien we paparazzi die zich naar voren duwen om een plaatje te schieten van een beroemde of koninklijke uitvaart. Het beeld dat we gevormd hebben van een fotograaf op een uitvaart is niet best.

Opleiding Afscheidsfotograaf https://www.opleidingafscheidsfotograaf.nl

Netwerk van gekwalificeerde Afscheidsfotografen
https://www.afscheidsmomenten.nl

Keurmerk Afscheidsfotograaf
https://www.keurmerkafscheidsfotograaf.nl

Het fotograferen van een uitvaart of afscheid is in onze cultuur niet gewoon. Toch hebben de Nederlanders een voorsprong op de Belgen genomen wat betreft de ontwikkeling van de afscheidsfotografie.

Jazeker, de term afscheidsfotografie lijkt in Nederland meer ingeburgerd te zijn dan uitvaart- of rouwfotografie. Wellicht ben ik daar een van de aangevers van geweest.

Nadat ik in 2009 foto’s wenste bij mijn moeders uitvaart en teleurgesteld was over het resultaat, wierp ik me op als pionier in deze niche. Ik onderzocht wat het was waarom in onze Westerse cultuur foto’s niet gewoon zijn bij een uitvaart. Ik vond een manier om hier verandering in te brengen.

De waarde van beeld

Uitvaartleiders benoemen de mogelijkheid tot laten vastleggen niet zomaar. We staan niet stil bij het feit dat het vastleggen wellicht een goed idee kan zijn, omdat ons hoofd bezig is met heel andere zaken. Rouw verlangt in eerste instantie iets anders van ons: overleven van onze emoties.

Ik ging bloggen, gaf lezingen en ondervroeg ieder die ik tegenkwam. Ik deelde wat ik ondervond, wat ik meemaakte en ervoer. Ik vertelde op alle mogelijke manieren hoe mooi, waardevol en troostrijk de foto’s van een afscheid kunnen zijn. Wanneer ik werd tegengesproken, wakkerde mijn vuur enkel harder aan om te bewijzen dat een prachtig beeldverhaal juist zou helpen bij het verlies. In no time vond ik mijn missie: een emotioneel gezondere wereld creëren. De wereld, die red je niet alleen. Dus moest er een platform komen, een opleiding en een keurmerk.

Er kwam zelfs een boek met de titel Dat fotografeer je toch niet?! In Nederland geef ik reeds acht jaar les aan fotografen om het vak afscheidsfotografie op een juiste manier neer te zetten. En met succes, want steeds meer mensen weten van het bestaan van deze niche en kennen inmiddels de waarde van deze emotionele beeldverhalen.

Dat nabestaanden werkelijk blij zijn met de foto’s al voordat ze de resultaten kunnen bekijken en nadien het enkel nog meer mogen bevestigen, zegt eigenlijk genoeg – foto’s van een afscheid zijn van onschatbare waarde.

Niet iedereen is geschikt

Deze tak van fotografie is zeker niet weggelegd voor iedereen. Je moet het in je hebben om deze verdrietige situaties waardig en met gevoel te kunnen vastleggen. Je hebt naast lef om in de nabijheid van verdriet te zijn ook een stuk inleving nodig en begrip om in die intimiteit te stappen.

Onzeker zijn we allemaal weleens en hoe doe je het nu goed, want het kan maar eenmalig? Foto’s rondom het levenseinde zijn niet eenvoudig te maken, omdat er meer bij komt kijken dan enkel fotograferen.

Uitvaartondernemers betwijfelen nogal eens of een fotograaf wel begrijpt wat ze doen. Want de uitvaartbranche weet wat er op zo’n treurige dag onder meer nodig is:

1. Je zult het vertrouwen moeten winnen van hen die op dat moment geen vreemde in de intieme sfeer erbij wensen;
2. Je moet kunnen omgaan met je eigen emoties;
3. Je moet weten hoe je kunt omgaan met de emoties van anderen in deze verdrietige situatie. Emoties zijn universeel en foto’s die ons raken zijn boeiend om naar te kijken. Maar hoe doe je dit dan goed in deze lastige situatie? De sleutelwoorden zijn: vertrouwen, integriteit en gevoel.

Opleiding Bekwaam Afscheidsfotograaf nu ook in België

Naast de opleiding in Nederland starten we vanaf januari 2022 ook in Belgie. In Mechelen zal een eerste groep fotografen mogen starten aan de opleiding Bekwaam Afscheidsfotograaf. De docent aldaar is Ilja Verstraten. Zij fotografeert met regelmaat Vlaamse uitvaarten. Ze woont dicht bij de grens met Nederland en behaalde haar diploma in 2017 aan de opleiding die ik in Nederland opzette. Kort daarna werd ze trotse bezitter van het Keurmerk Afscheidsfotograaf.

Samen met Ilja geef ik in dit artikel graag twaalf tips, die je helpen om met vertrouwen emotie in beeld vast te leggen. Mocht je in de toekomst de gelegenheid krijgen om een afscheid vast te leggen, dan is het van belang dat je weet wat je kan betekenen en hoe je dit juist doet.

Zo vang je emotie in beeld – 12 tips

Tip 1: Maak je aanwezigheid kenbaar

Voorkom het paparazzo-gevoel bij bezoekers. Wanneer je bent aangekondigd door bijvoorbeeld een eerste spreker, weten mensen dat je uit wens van de familie aanwezig bent

Tip 2: Zorg non-verbaal voor zekerheid

Je let allereerst op het feit of je de foto mág maken. Als mensen niet reageren op jouw aanwezigheid, dan kun je ervan uitgaan dat het goed is. Non-verbale communicatie is sterker dan enig andere vorm. Soms kijken mensen wel in je richting, maar ontvang je geen afwijzing. Dan is fotograferen geheel oké.

Tip 3: Bouw vertrouwen op

Vertrouwen bouw je op door vooraf zichtbaar te zijn met je camera en eventueel ook aanspreekbaar. Zo kun je bij binnenkomst een plekje innemen zodat mensen je zien. Neem een open houding aan, want daarmee creëer je toegankelijkheid. Je bent dan nog niet actief aan het fotograferen. Je maakt het oogcontact mogelijk voor een wederzijds begrip voor je aanwezigheid bij deze gebeurtenis. Straal uit dat jij hier mag zijn. Dat dit doe je door zelfverzekerdheid uit te stralen. Wanneer je dit in je houding laat zien, ga je het vanzelf ook voelen. Want reken maar dat wij weten dat je zenuwen eigenlijk iets anders aangeven …

Tip 4: Wees voorbereid op wat gaat komen

Bespreek vooraf met de uitvaartondernemer en eventueel ook met de familie de gebeurtenissen door. De familie geeft zelf aan of ze behoefte hebben aan contact met de fotograaf, zo scheppen ze duidelijkheid in de verwachtingen naar elkaar en de fotograaf. Er wordt bijvoorbeeld een draaiboek gemaakt met het aantal sprekers, de muziekstukken en de rituelen (zoals het aansteken van de kaarsen, het uitdelen van het prentje). Bekijk alvast waar het afscheid plaatsvindt, dit kan veelal online.

Tip 5: Kom op tijd

Zorg dat je er bent voordat de genodigden komen. Op deze manier kun je de locatie beter verkennen. Ervaar alvast de sfeer, bekijk het licht en bepaal waar je kunt lopen. Bedenk ook waar je jouw spullen laat; dat geeft rust en meer zekerheid. Maak het mogelijk om de familie voor aanvang van de ceremonie te ontmoeten, zodat zij ook ziet dat je er bent. Achterhaal wie de belangrijkste mensen zijn om op de foto te zetten.

Tip 6: Zorg voor herkenbaarheid

Het is prettig als alles dat je in beeld brengt te herleiden is naar wat, waar of van wie het is. Zo zijn details van handen misschien heel mooi, maar als later niet bedacht kan worden van wie deze zijn, dan kan dit enkel vragen oproepen. Geef een overzicht van de locatie inclusief waar de overledene zich bevindt in verhouding tot de sprekers en de genodigden. Let op: wanneer je een groothoeklens inzet, vertekent deze het beeld. Zorg dat de verhoudingen nog enigszins kloppen. Een kist is rechthoekig, niet uitgerekt.

Tip 7: Schuw de intimiteit niet

Op het moment dat er kaarsen worden aangestoken, stap je naar voren. Je wilt de concentratie op de gezichten aflezen. Een detail van de handen is hier minder gewenst dan het laten zien van de ogen. Let daarnaast op mogelijk vrolijke momenten. Wanneer er prettige herinneringen worden opgehaald, wordt er vaak ook even gelachen door hen die een situatie herkennen. Die vrolijke momenten bestaan naast het verdriet en geven een compleet beeld van alle herinneringen. Soms is er enkel verdriet en zal dit niet voorkomen, maar wees er zeker op voorbereid.

Tip 8: Bekijk het ook van bovenaf

In een kerk kun je vaak vanaf het koor of naast het orgel een mooi beeld maken. Zorg dat je van tevoren weet of de overledene wordt binnengedragen of uitgedragen (bij een begrafenis) om juist die momenten te pakken in dat vogelperspectief. In een aula kun je de camera met gestrekte arm omhoog houden of een verhoging zoeken. Daar kun je op een bepaald moment veilig op gaan staan om zo’n foto te maken. De keuze van het moment bepaal je vooraf; dit is in de meeste gevallen voor of na de dienst.

Tip 9: Elementen die de dag markeren

Leg ook elementen vast die typerend zijn voor de dag. De locatie en het weer hebben dit soort elementen in zich. Wanneer de bomen kaal zijn, is het duidelijk in welk seizoen we zitten. Ook het soort bloemen of grassen die in de berm in bloei staan, maken dit achteraf duidelijk. Een naambordje, hoe toevallige passanten gekleed gaan, een bekend bouw- of kunstwerk – het kan allemaal van toegevoegde waarde zijn. Om dit soort elementen mee te nemen in het kader, zeg je ook iets over het moment van fotograferen.

Tip 10: Zet de samenwerkende partners op de foto

De uitvaartondernemer is een geruime tijd in overleg met de familie vooraf de dag van afscheid en doet er dus toe. Voor familieleden is het fijn om deze ook terug te zien op de foto’s. Hetzelfde geldt voor de rouwwagenchauffeur, de dragers en de rouwwagen of het vervoer zelf. Er wordt niet zomaar gekozen voor een bepaalde kleur en stijl die past bij de overledene.

Dit artikel is ook verschenen in Shoot magazine in samenwerking met Fotoclub.nl

Tip 11: Details die kleur geven aan de dag

De meeste emotie zit ‘m in de details. Zo zijn de rouwboeketten van belang, inclusief de kaartjes en/of linten met de namen die daarop staan. Persoonlijke elementen zoals tekeningen van kinderen, andere kunstwerken of zaken die met sport of hobby te maken hebben, worden ingebracht en kunnen zelfs in een rouwboeket verwerkt zitten. De genodigden die een laatste groet komen brengen tonen hun eigen emoties in vertrouwen. Voor de familie kan het erg waardevol zijn om dit terug te zien.

Tip 12: Lever een tastbaar product

De digitale fotobestanden zijn fijn om te bewaren, maar een tastbaar album is van onschatbare waarde. Daar kunnen de nabestaanden op ieder moment van een dag doorheen bladeren.

Dit artikel is ook verschenen in Shoot magazine in samenwerking met Fotoclub.nl