Welke foto-apparatuur heb je nodig voor welk genre?

Meteen nadat je het nieuwste cameramodel hebt aangeschaft, is er alweer een nieuwe in ontwikkeling op de fotografiemarkt. Hetzelfde geldt voor objectieven, statieven, computers en ga zo maar door. Tegenwoordig fotografeert bijna iedereen en heeft ook iedereen wel een specialisme of een favoriete tak binnen de fotografie.

Voor al die verschillende genres heb je wel een behoorlijke camera en vooral heel goede objectieven nodig. En daarnaast natuurlijk de benodigde accessoires. Maar wat heb je dan precies nodig voor de foto’s die jij in gedachten hebt? In dit artikel een aantal voorzetjes voor handige foto-apparatuur voor een aantal fotografie-genres.

Objectieven en camera’s

Als er één ‘heilige graal’ is waar iedereen het in de fotografie over heeft, dan zijn het wel objectieven. Beginner of professional, fotografen zijn altijd al geobsedeerd geweest door glas. Op een bepaald niveau is er een geldige reden achter de beruchte glasobsessie. Naast verlichtingsapparatuur zijn objectieven dé camera-uitrusting met de grootste impact op het maken van een goede foto.

Van alle dingen die een beginner in verwarring brengen, staat objectief-keuze zeker bovenaan de lijst. Zelfs doorgewinterde professionals worden niet gespaard. Met alle YouTube-kanalen en websites die maar eindeloos objectieven vergelijken, is het alleen maar verwarrender geworden als het gaat om het kiezen van een goede lens.

Daarom is het wellicht handiger om de meer elementaire overwegingen te bespreken waar de meeste fotografen aan zouden moeten denken bij het kopen van een objectief, vooral als beginner.

Als budget geen factor was, denk ik dat iedereen eigenlijk een 400 mm f/2.8 of een 600 mm f/4 in zijn cameratas zou moeten hebben. Het is onvermijdelijk dat het budget de belangrijkste factor is die bepaalt welke uitrusting je aanschaft. Ontegenzeggelijk zijn de 400 mm en de 600 mm prime-objectieven de scherpste en snelste objectieven die er zijn. Maar wie is er nu klaar voor om er 12.000 + euro voor te betalen? De meeste fotografen beginnen met uitrusting op instapniveau en upgraden hun uitrusting geleidelijk.

Als je het gevoel krijgt dat je uitrusting ontoereikend wordt kun je besluiten een fullframe camera te kopen, spiegelreflex of systeem. Je cropsensor-objectieven zul je dan ook moeten vervangen door fullframe-versies omdat ze niet meer passen op je nieuwe syteem. Als je vanaf het begin wat meer uitgeeft om fullframe-compatibel glas te kopen, bespaar je uiteindelijk geld doordat je niet je volledige set lenzen hoeft te vervangen wanneer je een fullframe camera aanschaft. 

Zaken waar je bij de aanschaf van een goed objectief op kunt letten (afhankelijk natuurlijk van de genres waarvoor je ze wilt gebruiken) zijn: de scherpte (korte scherpstelafstand, bokeh), autofocus (af-nauwkeurigheid en -snelheid), prime of zoom (prime is altijd beter maar ook duurder en minder handzaam), gewicht en afdichting tegen weersinvloeden.

Natuur en landschap

Je kunt het volledige spectrum aan brandpuntsafstanden gebruiken voor natuur- en landschapsfoto’s; van supergroothoek tot extreem tele. Als je weidse landschappen wil fotograferen is een groothoekobjectief erg handig. Je krijgt er tegelijkertijd veel landschap en lucht mee in beeld, wat een sterk dieptegevoel oplevert. Voor een mooie wolkenlucht en een interessante voorgrond werkt een groothoek het beste.

Mooie details in een landschap isoleer je met een telezoom-objectief; denk bijvoorbeeld aan gelaagde bergketens. Een behoorlijk telezoom-objectief heb je nodig voor wilde dieren. Als je schuwe of gevaarlijke dieren in beeld wilt brengen heb je een flink tele-objectief van 400 of zelfs 600 millimeter nodig. Extra voordeel hierbij is dat je onrustige achtergronden meteen neutraliseert, zodat ze niet afleiden van het hoofdonderwerp. Als je je brandpuntsafstand wilt verlengen (bijvoorbeeld met een factor 2) kun je een extender gebruiken.

Als je geen fullframe maar een cropcamera hebt, dan is de beelduitsnede ongeveer anderhalf keer kleiner, waardoor het lijkt of je meer zoom hebt. Een lichtsterk en gestabiliseerd objectief kan veel profijt opleveren als je flink wil inzoomen.

Als je behoorlijk inzoomt kun je veel plezier hebben van een lichtsterk en gestabiliseerd objectief. Je kunt nu met hele grote diafragma-openingen werken, vaak over de gehele lengte van het objectief. En als dit gestabiliseerd is, kun je vaak tot zo’n drie extra stops nog uit de hand fotograferen.

Een goed en stevig statief is daarnaast ook zeker geen overbodige luxe; zeker als je bij grauw weer of in een donker bos moet fotograferen. Als je namelijk veel scherptediepte wil in je foto’s, zul je een kleine lensopening moeten gebruiken, wat weer langere sluitertijden tot gevolg heeft. Dankzij een statief kun je dan toch nog scherpe foto’s maken.

Als je een statief gebruikt word je meteen gedwongen om eens beter na te denken over hoe je iets het mooist in beeld kunt brengen. Als je je door het statief teveel beperkt voelt in je bewegingsvrijheid, dan is een monopod wellicht een uitkomst. Je kunt dan veel sneller je camera anders richten of een andere positie innemen.

Een rijstzak is handig als je vaak laag bij de grond werkt of vanuit de auto. Met filters kun je ook je natuur- en landschapsfoto’s verbeteren of bijzonderder maken. Met een grijsverloopfilter kun je een felle lucht temperen, zodat je die samen met de omgeving in één keer goed belicht. Het is dan niet nodig om hdr-opnames te maken (samengevoegde foto’s met verschillende belichtingen).

Als je storende reflecties en schitteringen van bijvoorbeeld een wateroppervlak weg wil krijgen is een polarisatiefilter erg handig. Bovendien worden je kleuren hierdoor veel intenser. Met een ND- of grijsfilter kun je overdag met lange sluitertijden te werken. Vooral de ‘big stopper’ wordt hiervoor veel gebruikt. Die houdt ongeveer tien stops aan licht tegen, waardoor je bijvoorbeeld meteen stromend water en snel bewegende wolken kunt laten vervagen.

Portret

Je kunt veel verschillende objectieven voor portretfotografie gebruiken, waarbij dan de brandpuntsafstand meestal tussen de 50 en 135 mm ligt. Dat is echter geen must, je kunt ook meer tele- of groothoek gebruiken.

Je kunt met een lichtsterk tele-objectief (primes zijn vaak lichtsterker dan zoomlenzen) een zeer geringe scherptediepte bereiken als je een grote lensopening (klein diafragmagetal) instelt. Als je dat doet gaat de aandacht maar naar een deel van het gezicht. Als je inzoomt op je model krijg je ook minder scherptediepte. Daarvoor moet je dus eerst wat afstand nemen. Als je met weinig scherptediepte wilt werken is een fullframe camera beter dan een cropsensor-camera.

Je kunt natuurlijk werken met natuurlijk licht om je model goed uit te lichten. Maar je kunt ook kunstlicht inzetten, wat je helemaal naar je hand kunt zetten, zeker in een fotostudio. Als je in natuurlijk licht fotografeert, moet je altijd opletten dat je je model niet in de volle zon zet. Je kunt bijvoorbeeld reflectieschermen gebruiken om het zonlicht in een zachtere en diffusere vorm op je model te laten terugkomen.

Zet je model of in de schaduw, of scherm het zonlicht af met een scherm. Probeer indirect in te flitsen als je een flitser gebruikt. Dat doe je door de flitskop op het plafond te richten, zodat het licht verzacht en schuin van boven op je model valt.

Buiten heb je flitslicht-bouncende plafonds of muren niet nodig, dus hier kun je een omnibounce kapje gebruiken dat je op je flitskop schuift voor een iets zachter licht. Off-camera flitsen is natuurlijk nóg mooier! Je kunt het licht dan precies naar de gewenste plek sturen door ergens een flitser te plaatsen. Je moet je flitser(s) dan wel draadloos aansturen, wat je kunt doen door een triggerset te kopen met een zender en ontvanger.

Als je je belichting écht optimaal wilt beheersen kun je ook nog een lichtmeter gebruiken. Een kleurenkaart kun je inzetten als kleurechtheid van essentieel belang is. De kleurkaart fotografeer je dan bij je eerste opname mee, waarna je achteraf in de nabewerking je foto’s uit dezelfde reeks eenvoudig kunt corrigeren.

Maar als je in RAW fotografeert zijn de kleuren natuurlijk altijd achteraf te corrigeren in de nabewerking doordat je de witbalans nog kunt wijzigen. En als je alles helemaal naar je hand wilt zetten kun je allerlei achtergronddoeken, paraplu’s, softboxen, lichtvormers en eventueel zelfs studioflitsers gebruiken. Die laatste zijn nu vaak verkrijgbaar met oplaadbare accu, zodat je geen aggregaat nodig hebt.

Het is bij dit genre fotografie natuurlijk het prettigst om compact en licht bepakt te zijn. Toch zijn er altijd genoeg mensen die het liefst hun volledige uitrusting meenemen. Met als gevolg; gesjouw met een loodzware rugzak en een pijnlijke nek/schouders aan het einde van de dag. Een lichte uitrusting samenstellen is dus toch beter!

Stel jezelf de vraag eens welk objectief het beste bij je doel zou passen. Een standaardzoom-objectief geeft je al giga mogelijkheden. Gaat het vooral om landschappen, dan kun je je standaard-objectief verwisselen voor een (super-)groothoek-zoomobjectief. Als het je om wildlife te doen is, kun je beter kiezen voor je grootste tele-objectief.

Als je op reis gaat zou je ook een zoomobjectief met extra groot bereik kunnen aanschaffen en meenemen. Dan zit je goed van groothoek tot ver in het telebereik en heb je verder geen andere objectieven nodig. Nadeel is wel dat zo’n objectief relatief groot is en de kwaliteit een compromis.

Reis- en straatfotografie

Een compact en licht reisstatief is handig bij nachtopnames of als je overdag werkt met lange sluitertijden. Ook de filters (hierboven beschreven) zijn op reis ideaal. Voor straatfotografie mag je natuurlijk niet teveel opvallen en voldoet een fullframe- of cropsensor-camera met een 28 of 35mm objectief vaak heel goed. Omdat je je hiermee echt onder de mensen moet begeven kun je zo intiemere foto’s maken.

Als je een vast brandpunt te beperkend vindt kun je natuurlijk ook een standaardzoom-objectief gebruiken. Zo kun je snel schakelen tussen overzichts- en detailfoto’s. Een onopvallende camera (systeem- of premium-compact) werkt ook heel fijn. Omdat je niet opvalt kun je zo mensen op een ongedwongen manier fotograferen.

Bespaar vooral niet op batterijen en geheugenkaarten. Een laptop om ‘s avonds in je tent of hotelkamer foto’s over te zetten (ook voor de backups) is ook geen overbodige luxe. Een extra backup op een externe schijf is handig als je helemaal op safe gaat.

Architectuur

Als je architectuur wilt fotograferen, gaat dat het beste met een (super)groothoek-objectief vanaf een stevig statief. Om geen vertekening van horizontale en verticale lijnen van bijvoorbeeld een gevel te krijgen, richt je je camera exact recht op het pand en kantel niet naar boven. In een aantal statiefkoppen zit een waterpas ingebouwd zodat alles op de juiste manier uitgelijnd wordt.

Moderne camera’s hebben vaak een electronische waterpas, waarmee je alles nog simpeler kunt rechtzetten. Nadeel is dat als je je camera recht vooruit richt in plaats van naar boven, dat je veel irrelevante voorgrond op de foto krijgt. In dat geval is een tilt-shift-objectief wellicht een uitkomst. Je schuift de voorkant van de lens dan wat omhoog, zodat je het hele gebouw netjes recht in beeld krijgt, zonder dat je je camera schuin omhoog moet richten en zonder dat er overtollige voorgrond op de foto komt. Dit soort objectieven zijn wel duur…

Een L-bracket is handig als je staande foto’s wilt maken zonder de statiefkop te hoeven kantelen (hierdoor raakt het statief uit balans en is het lastiger om de camera goed uit te lijnen). Als je je camera op een L-bracket monteert, kan de statiefkop rechtop blijven, omdat je de beugel zowel liggend als staand kunt bevestigen. Als je inzoomt om bijvoorbeeld maar een gedeelte van een gebouw op de foto te zetten hoef je je camera niet recht vooruit te richten.

Je krijgt een prachtige dieptewerking door lijnen schuin door het beeld te laten lopen. Als je een pand niet volledig op de foto kunt krijgen omdat je bijvoorbeeld niet over voldoende groothoek beschikt, kun je een panoramakop gebruiken en de afzonderlijke foto’s later met software samenvoegen. Dit kan fullframe, maar ook met een cropcamera. Met een fullframe krijg je wel meer dynamisch bereik en detail te zien in je opnames. Als je een shiftobjectief wil gebruiken kom je sowieso bij een fullframe uit.

Macro

Voor macrofotografie kun je het beste een macrolens gebruiken. Met een ‘normaal’ objectief kun je vaak ook al aardig dicht bij je onderwerp komen, maar net niet dichtbij genoeg. Dit is dan eerder close-up dan ‘echt’ macrofotografie. Als je een ‘echt’ macro-objectief te prijzig vindt, kun je ook kiezen voor een tussenring. Die plaats je tussen je camera en je ‘gewone’ objectief, waarna je ineens een stuk dichterbij kunt scherpstellen. Extra voordeel is dat je zo’n tussenring met vrijwel elk objectief (groothoek, standaard, zoom) kunt gebruiken, wat voor meer keuzemogelijkheden zorgt. Daarnaast neemt zo’n tussenring nauwelijks ruimte in, waardoor je hem makkelijk overal mee naartoe neemt.

Als budgetoplossing bestaan er ook nog close-upfilters. Toch blijft een ‘echt’ macro-objectief de beste keuze voor de echte macroliefhebbers. Gelukkig kun je zo’n objectief ook voor allerlei andere doeleinden gebruiken. Met een 50 of 100mm objectief kun je bijvoorbeeld hele mooie product- of portretfoto’s nemen.

Hoe dichterbij je onderwerp, hoe minder scherptediepte je overhoudt. Bij macrofotografie heb je daarom maar een heel klein stukje dat écht scherp is. Daarom kun je het beste een klein diafragma instellen, bijvoorbeeld: f/11 of f/16. Het nadeel daarvan is dat de sensor zo weinig licht opvangt. Een flitser biedt dan uitkomst, maar omdat het onderwerp zich vlak voor je objectief bevindt, heb je hier wel een macro- of ringflitser (een ring met enkele flitskoppen die je om het objectief plaatst) nodig, waardoor je onderwerp van alle kanten belicht wordt.

Een reflectiescherm is ook bruikbaar, als er tenminste zonlicht aanwezig is. Met zo’n scherm stuur je het licht precies naar de goede plek van je onderwerp en kun je de mooie onderkant van een paddenstoel bijvoorbeeld in het zonnetje zetten. Als je graag met extreem weinig scherptediepte werkt, dan is een fullframe camera ideaal. Wil je meer scherptediepte om een groter deel van je onderwerp scherp te krijgen, dan is een cropcamera beter geschikt De vuistregel is: hoe kleiner de sensor, hoe meer er scherp is op je foto.

Werken vanaf een statief heeft grote voordelen bij macrofotografie. Omdat je erg dicht op je onderwerp zit en er weinig scherptediepte is, is de kans op onscherpe foto’s aanzienlijk als je uit de hand werkt. Vanaf statief hoef je alleen nog de bewegingen van het onderwerp zelf in de gaten te houden. Ook kun je nu langere belichtingstijden gebruiken om meer licht te verzamelen.

Eventueel kun je bijlichten met een flitser of zaklampje om hier en daar een lichtaccent aan te brengen. Werk je laag bij de grond, dan is een macrostatief ideaal. Dat kun je extra laag instellen. Of je kunt de middenkolom omdraaien zodat je camera ondersteboven hangt en helemaal tot op de grond reikt. Een rijstzak kan ook weer van pas komen. Neem ook een kleed of vuilniszak mee, want je zult vaak op de grond liggen.

Een camera met kantelbaar scherm werkt ook een stuk fijner. En als je camera wifi aan boord heeft kun je zelfs je smartphone gebruiken te klikken. Zodra je alles hebt af- en ingesteld, kun je op je gemak ergens gaan zitten of staan.