Landschapfotografie deel III

Wijd, weider, weidst

Welke lens voor landschapfotografie gebruiken

We zijn toe aan alweer het derde deel in de serie landschapfotografie. In dit deel hebben we het over glas, het apparaat waardoor het licht op je sensor komt te vallen en bepalend is voor wat je in je beeld vastlegt, kortom de foto die je gaat maken. In de voorgaande twee blogs hebben we het gehad over voorbereiding en hulpmiddelen.

Nu dus tijd om het over meest belangrijke onderdeel op je camera na, de lens te hebben. Eén waarschuwing vooraf, ik ga je niet vertellen in deze blog welke lens je moet kopen, daar is genoeg elders over te vinden. In dit artikel wil ik vooral antwoord geven op de vraag: “Welke lens het meest geschikt is voor landschapfotografie in mijn beleving?”.

De lens is in mijn beleving naast de camera de 2-eenheid die je nodig hebt. Filters, statieven, draadontspanners zijn creatieve extra’s die je kunt skippen en een creatieve aanvulling zijn. Okay tenzij je into pinhole fotografie bent en je de lens vervangt door een lensdop met een gaatje – kan de lens anders benaderd worden. Begrijp me goed ook met lenzen kun je creatief zijn.

Landschapfotografie de essentie

Voordat ik het verder ga hebben over lenzen, is het van belang het te hebben over de essentie van landschapfotografie. Een vraag die mezelf bezighoudt. In mijn columns voor natuurfotografie kun je er meer over lezen. Enfin, kijk ik naar het onderwerp van deze blog ‘lenskeuze’, dan kom ik al dichterbij de essentie van landschapfotografie. Want in mijn ogen is een goede landschapsfoto voor mij bijna altijd een beeld waarin voorgrond, een duidelijk onderwerp of focus punt en lucht in voorkomen. Uiteraard is deze keuze vrij. Immers gesloten landschappen kunnen ook. En als je een zeelandschap fotografeert dan kun je jezelf zelfs afvragen wat het focuspunt is. Kortom de lucht speelt een belangrijke rol in een landschapfoto.

zon — Afbeelding 1 De lucht speelt vaak een belangrijke rol in je klassieke landschapfoto

Brandpuntafstand

En daarmee kom je qua gebruik van lenzen in landschapfotografie al heel snel uit bij woord: ‘weids’. Want des te wijder je blik, des te groter je beeldhoek nodig is. En dan kom je al snel uit bij termen als brandpuntafstand en ook groothoeklenzen. Brandpuntafstand is een getal dat in feite de afstand in millimeters van het objectief het licht samenkomt.

Ik moest het zelf ook drie keer lezen om te begrijpen, maar in feite zegt het getal iets over hoe kleiner het getal, bijvoorbeeld 11 mm. fotografeert des te meer je in beeld brengt dan bijvoorbeeld op 100 mm.. Immers des te krapper je beeldhoek des te minder elementen je hebt om te tonen. Kortom, de lens is cruciaal in je landschapfoto. Maar dit moet je ook wel in relatie met je camera zien. Immers 10 mm. op mijn Canon 7D/760D betekende iets anders dan 11 mm. op mijn huidige Sony A7RIII full frame systeemcamera. De relatie tussen crop factor en lens lees je hier meer over.

De lens of je onderwerp

Als ik landschapsfoto’s ga maken is voor mij de lens in eerste instantie niet bepalend. Wat bepalend voor me is, is het beeld wat ik wil laten zien – en wat ik daarbij voel. Uiteindelijk kom je vaak wel op dezelfde recepten, lees lenskeuzes uit naarmate je langer landschappen fotografeert. Want je weet dat bij een dergelijke sfeer ook een bepaalde lens past. Zeker als je denkt in termen van voorgrond, onderwerp en komt ie weer atmosfeer (lucht). Een vuistregel voor mij is vaak:’ des te mooier de lucht des te wijder de lens wordt’. Of des te indrukwekkender de voorgrond, denk aan een weerspiegeling of voorgrond met bloemen of stenen, ook des te weider de brandpunt of focale lengte van je lens. Snap je het nog? Deze 4 foto’s laten prima zien wat je vanaf ongeveer dezelfde plek met drie verschillende brandpunten en lenzen kunt bereiken.

bergen — Afbeelding 3 Wat een verschil maakt 5 mm. al, zie rechts en links in de hoeken. Bijna een intiemer beeld al zo door de ‘krappere brandpuntsafstand’.

Afbeelding 4 We slaan wat stappen over en zoomen in met de 100-400 lens en doen dit op 100 mm. Nog steeds hetzelfde standpunt maar een compleet ander beeld door de nadruk op de roeibootjes. Ik noem dit een gesloten landschap.

boot-op-water — Afbeelding 5 Een stukje doorgelopen om de punt van de bootjes in mijn beeld te krijgen. Op 400 mm. creëer je dit beeld.

Onderstaand een ander voorbeeld van zo goed als dezelfde compositie, maar dan met verschillende focale lengtes, of te wel op verschillende millimeters. Een voorgrond en focuspunt zijn duidelijk in deze klassieke landschapfoto zichtbaar. Maar hier stond ik in dubio, kies ik voor ultra wijd en dus veel voorgrond of lucht? Of een groter focuspunt zodat ik de balans in deze elementen kan vinden?

12mm — 12 mm. het draait alleen hier wel om de lucht.

14mm — 14 mm. zoek de verschillen met 12 mm.

16mm — 16 mm. In mijn beleving al meer balans tussen onderwerp en lucht in deze compositie.

24mm — 24 mm. Het draait meer om de boom en de lucht doet door de kleuren (het oranje vlak is dominanter) mee.

Prime of niet te primen?

Uitdagender wordt het als je kiest voor primes. Prime lenzen, ook wel lenzen met een vast brandpuntafstand hebben altijd een vast bereik. Een zeer populaire prime lens is bijvoorbeeld de 50 mm. lens, maar er zijn ook 11, 12, 20, 24 en 35 mm. prime lenzen. Naast de welhaast meest bekende 85 mm. prime lens die zich bij uitstek leent voor portretten. Het bereik van 11 tot 35 mm. is onmiskenbaar gekoppeld aan het thema landschapfotografie. (Nb. Ik redeneer hier overigens wel vanuit full frame gedachte!) Maar juist voor landschapfotografie gebruik ik geen primes.

Wellicht omdat ik een luie fotograaf ben, maar vooral omdat een zoomlens zoals mijn 12-24 mm. of 16-35 mm. me flexibiliteit geven in het kiezen van de compositie. Ook omdat je soms gewoon niet die natuur in kunt om dichter op je onderwerp te kruipen, wat met een prime dan lastiger is. Uitdagender wordt het als je kiest voor primes. Prime lenzen, ook wel lenzen met een vast brandpuntafstand hebben altijd een vast bereik.

Een zeer populaire prime lens is bijvoorbeeld de 50 mm. lens, maar er zijn ook 11, 12, 20, 24 en 35 mm. prime lenzen. Naast de welhaast meest bekende 85 mm. prime lens die zich bij uitstek leent voor portretten. Het bereik van 11 tot 35 mm. is onmiskenbaar gekoppeld aan het thema landschapfotografie. (Nb. Ik redeneer hier overigens wel vanuit full frame gedachte!) Maar juist voor landschapfotografie gebruik ik geen primes. Wellicht omdat ik een luie fotograaf ben, maar vooral omdat een zoomlens zoals mijn 12-24 mm. of 16-35 mm. me flexibiliteit geven in het kiezen van de compositie. Ook omdat je soms gewoon niet die natuur in kunt om dichter op je onderwerp te kruipen, wat met een prime dan lastiger is.

Lichtsterkte ja of nee

Anderzijds is vaak een reden om voor prime lenzen te kiezen vanwege hun ‘lichtsterkte’ of te wel ‘grote lensopeningen vanaf f/1.4 of f/2.8 en dito scherpte/beeldkwaliteit. Maar vaak wil je een landschapsfoto van voor tot achter scherp en werk je met lensopeningen (diafragma) vanaf f/8, veelal f/11 tot en met f/16 dan heb je niet per sé die lichtsterkte nodig.

Oké oké vanzelfsprekend kun je ook f/2.8 kiezen op je 14 mm. lens om daarmee een creatief effect te bieden aan je foto – wat ik zeker toejuich, maar niet gebruikelijk is. Tenzij je binnen het thema landschapsfotografie juist van plan bent de melkweg of de sterren te fotograferen, dan is die lichtsterkte weer wel een pré. Voor een basis landschapsfoto is dit niet nodig.

Om de simpele reden dat je vaak in de venstertijden van het daglicht fotografeert en juist dan je statief je beste hulpmiddel is om zo de ISO waarde laag te houden en de sluitertijden nog te lang zijn om uit de hand te fotograferen. Dan maken langere sluitertijden niet direct uit. Mits het zoals in onderstaande foto hard zou waaien en je niet te veel bewegingsonscherpte in je voorgrond wilt hebben.

prime-lens — Afbeelding 7 Met een groothoeklens is je voorgrond en een invoerende lijn naar je onderwerp belangrijk om mee rekening te houden. Zoals met alles in fotografie geldt: afwijken van de gebaande paden altijd doen, niets moet alles mag.

De ideale lens voor landschapfotografie is voor mij…

Terug naar de vraag; “Welke lens is in mijn ogen het meest geschikt voor landschapfotografie?”. Die vraag hangt dus vooral af van de condities zoals je hebt kunnen herkennen in mijn foto’s en de uitspraak: “Des te interessanter de lucht, des te wijder (16-35 mm.) en des te interessanter ook de voorgrond des te weidser (12-24 mm.) Maar ook als ik deze laat beantwoorden vanuit mijn Lightroom bibliotheek blijkt onmiskenbaar dat de 16-35 mm. lens meest favoriet is en dus voor mij daarmee het meest geschikt. Op 16 mm. full frame nog altijd super weid, maar met de flexibiliteit van 20, 24 en 35 mm. als het krapper kan. Een andere reden hiervoor is ook dat ik op mijn 16-35 mm. nog steeds prima gebruik kan maken van mijn filters.

Afbeelding 8 Een hard grad pas je ook nog prima toe op een 16 mm. groothoeklens om de lucht nog meer te benadrukken

4 extra millimeters = 15°beeldhoek

Een goede tweede lens specifiek voor landschapfotografie is de 12-24 mm. lens. Ik gebruik nog steeds mijn Sigma Art 12-24 mm. lens die ik voor Canon had, maar nu i.c.m. de MC-11 adapter ook nog steeds prima op de Sony A7RIII te gebruiken is. Dankzij de 4 extra millimeters, maar des te meer beeldhoek 122.0°vs. 107ﾟvan de 16-35 mm. lens levert een fors breder bereik op. Dankzij het 12 tot 16 mm. brandpunt, maak je nog extremere foto’s. Maar komt ook het belang van een aansprekende voorgrond om de hoek kijken. En dien je rekening te houden met enige vertekening. Maar een ding is zeker; door lekker dicht op je voorgrond te kruipen maak je ongekend weidse en spectaculaire beelden.

bloemen — Afbeelding 9 Dankzij de extreme groothoek creëer je verrassende creatieve mogelijkheden. De heide lijkt hier een berg en de boom een klein plantje!

All round lens 24-105 mm.

Op de derde plaats komt de 24-105 mm. lens voor me. De ideale walk around lens als je het mij vraagt. Je hebt en een groothoek 24 mm., maar ook alle stappen tussen groothoek en telezoom 105 mm. in. Denk daarbij aan de klassieke 35 en 50 mm., maar zeker ook de 70, 90 en 105 mm. Bijkomend voordeel, je hoeft niet van lens te wisselen.

dave-zuuring — Afbeelding 10: Dankzij de flexibiliteit van de 24-105 mm. lensbereik vond ik uiteindelijk dit beeld en kwam uit op 31 mm. Weider zou meer leegte boven de binnendrijvende wolken brengen en de boom te klein hebben gemaakt. Nu ontstaat er balans en gelaagdheid tussen voorgrond, onderwerp met mist en de lucht.

Tele zoom 70-200 en 100-400 mm.

Ook een telezoom zoals de 70-200 of in mijn geval 100-400 mm. lens lenen zich prima voor landschap fotografie. Alleen dan ben je al minder met de klassieke landschap beelden bezig van landschappen die zoals ik eerder al schreef gekenmerkt worden door weidsheid. Je drukt ook als het ware het beeld meer in elkaar en creëert een andere sfeer, zoals in onderstaand beeld van het rivierengebied langs de lek.

blog — Afbeelding 11: Gefotografeerd met de 70-200 mm. telezoom op 91 mm.

Ook online heb ik in een foto community op facebook (Life on Pixels) deze vraag gesteld. Uit de poll die ik daar had staan bleek ook nog maar eens dat de groothoeklens van 16-35 mm. onder de fotografen die daar reageerden verreweg het populairste is.

Tot slot over lenzen voor landschapfotografie

Landschapfotografie en je camera-lens combinatie zijn een bepalende combo. In mijn betoog hierboven ben ik uitgegaan van 35 mm. of te wel full frame camera’s. Daarmee wil ik niet zeggen dat APS-C ongeschikt is. Nee hoor want enkele van mijn mooiste herinneringen en landschapfoto’s schoot ik met een APS-C zoals deze foto in de prachtige omgeving van Beieren (Dld.) Fotografeer je met APS-C dan geldt in feite ook des te minder millimeters des te weider. Besef dan wel dat je eerder praat over een 10-20 mm. lens ipv. 16-35 mm. voor full frame.

welke-lens-te-gebruiken — Afbeelding 12: Gefotografeerd met de Canon EOS 760D en Sigma 18-35 mm. Art lens

Een gangbare vuistregel is des te indrukwekkender de lucht en je voorgrond des te weider je lens mag zijn, des te meer detail je wil laten zien des te meer je millimeters.
Hoe weidser (12-16 mm.) je beeld des te belangrijker een interessante voorgrond wordt.
Lichtsterkte van een lens voor landschapfotografie is niet zo spannend, immers je werkt veelal van statief en je lensopeningen is veelal f/8 – f/11. Dus een 16-35 mm. f/4 is prima.
Houdt rekening met je keuze voor welke lens voor landschapfotografie of je wel of niet een fan bent van filters. Met een ultragroothoek zul je amper nog de gangbare 100 mm. filter systemen kunnen gebruiken. Er zijn tegenwoordig ook 150 mm. filter systemen voor 12 en 14 mm. lenzen, maar besef dat deze stevig aan de prijs zijn.
In het volgende item maken we in het verlengstuk van dit artikel een uitstapje naar techniek en hebben we het over de vorm van panorama fotografie, een toepassing binnen landschapfotografie waarbij je ook zonder ultra groothoeklens, weidse landschappen perfect kunt vastleggen.