Orde scheppen in de chaos

De natuur kan een chaotische plek zijn. Als landschapsfotograaf, heb je waarschijnlijk al vaak foto’s gemaakt van scènes die te ongeorganiseerd en overweldigend bleken om goed te kunnen fotograferen. Ongeacht wat je probeert vast te leggen: bossen, ravijnen, kustlijnen, enzovoort. Je probeert die vaak ongrijpbare eenvoud na te jagen in je foto’s, iets dat vaak allesbehalve eenvoudig is. Hoe kun je dan toch goede en begrijpelijke foto’s maken en orde scheppen in de chaos?

Het belang van balans en eenvoud

Eigenlijk zijn er maar twee elementen op het gebied van compositie nodig (als je ze op de juiste manier implementeert) om je foto’s boven het gemiddelde uit te laten stijgen. Dat zijn: balans en eenvoud. Beiden zijn van belang bij het maken van goede foto’s, zelfs in de meest chaotische landschappen.

Balans gaat over de rangschikking van elementen in je compositie. Een foto is goed gebalanceerd wanneer het “visuele gewicht” van het beeld gelijkmatig verspreid is van links naar rechts, alsof de foto perfect op een weegschaal zou blijven balanceren. Evenwichtige foto’s hebben een vredige en harmonieuze uitstraling. Hoewel balans niet noodzakelijkerwijs beter is dan onbalans  (je wil tenslotte ook niet altijd een vreedzame, harmonieuze compositie..) is dit één van de betere manieren om een complexe scène tot een zinvol beeld te distilleren.

Eenvoud betekent niet dat de foto maar een klein aantal elementen mag bevatten. In plaats daarvan betekent dit dat elk element dat deel uitmaakt van de compositie er met een reden in is geplaatst; je hebt zoveel mogelijk afleidingen verwijderd. Hoe complexer een landschap is, hoe meer afleidingen er kunnen zijn. Je moet meedogenloos zijn over het verwijderen van elementen in een foto die je emotionele boodschap wegnemen – zelfs als die emotionele boodschap er één is van chaos en complexiteit.

Werken met complexe landschappen

Welke scène je ook fotografeert, de eerste vraag die je jezelf moet stellen is: welke boodschap wil ik overbrengen? Dat leidt tot een tweede vraag: welke beslissingen moet je dan nemen om die boodschap te implementeren?

Elke beslissing in de fotografie – evenwicht of onbalans, over- of onderbelichting, f/2.8 of f/8 – duwt bepaalde emoties in je foto naar de ene of juist de tegenovergestelde kant. Als je duidelijk weet welk bericht je wil overbrengen, is het net alsof het perfecte antwoord op al je beslissingen zich al automatisch voordoet. Laat de complexiteit van de scène dit niet ingewikkelder dan normaal maken. Begin met het bedenken van je emotionele boodschap en werk van daaruit verder.

In een chaotisch landschap mag die emotionele boodschap ook best chaotisch zijn. Het is immers eenvoudiger om je boodschap te implementeren als deze niet teveel in conflict staat met de te fotograferen scène. De belangrijkste reden voor het kiezen van een emotionele boodschap hangt namelijk vaak af van de emoties die de scène je zelf je heeft laten voelen. Een wirwar van vlekkerige bergtoppen zal eerder een gevoel van intensiteit en verdeeldheid in je opwekken dan een gevoel van kalmte.

Dus, als je ervoor kiest om de chaotische aard van de scène te omarmen, moet je onthouden dat eenvoud nog steeds van toepassing is. Mensen gaan namelijk naar je foto kijken; hoe graag je ook een gevoel van overweldiging wilt overbrengen (en je wil naturlijk niet dat ze zich al snel van je foto afkeren). Het moet op de één of andere manier nog steeds overtuigend zijn. Zelfs een boodschap van chaos (in feite, vooral van dit soort boodschappen als je die wilt overbrengen) kun je heel gemakkelijk te verpesten met een slordige of onoverdachte compositie.

Maar wat te doen als chaos nu net niet je boodschap moet zijn, maar je bevindt je toevallig wel in een druk landschap? Dit gebeurt vaak tijdens het fotograferen van bossen, waar je vaak juist een vredig tafereel wil vastleggen. Echter, al die overweldigende details belemmeren je foto. Zaken als deze vereisen veel meer werk dan normaal om de scène te vereenvoudigen.

Vraag jezelf eerst af of er details zijn die je kunt vastleggen die het landschap vertegenwoordigen. In plaats van je te concentreren op het tafereel als geheel, let dan op kleinere delen of details ervan. In een moeilijk te fotograferen bos, is er misschien maar één tak en een paar blaadjes nodig om de essentie van de scène over te brengen. Beweeg wat rond om dat kleinere onderwerp in te kaderen in plaats van het geheel te fotograferen.

Je kunt ook wachten op verschillende weers- of lichtomstandigheden om je doel te bereiken. Hoewel een mid-namiddag-bos niet echt eenvoudig te vangen is, kan dit op een ander moment van de dag juist wel goed te doen zijn. Misschien schijnt er net een mooie straal zonlicht op een boom of wordt de achtergrond ineens omgeven door ochtendmist. En vergeet niet om de verschillende lichtrichtingen te observeren; je kunt misschien een wirwar van schaduwen vervangen door grimmige silhouetten die veel beter werken in een foto.

Probeer daarnaast de technische kant van fotografie in je voordeel te gebruiken. Gebruik een langer objectief om kleine delen van het geheel te isoleren, of gebruik een groter diafragma om de achtergrond te vervagen en de aandacht op een bepaald onderwerp te vestigen. Zelfs sluitertijd kan hierbij een grote hulp zijn; probeer te pannen als je een bewegend onderwerp fotografeert om de omgeving weg te vervagen, of verander de hele foto in prachtige strepen van kleur.

Als dat allemaal niet lukt, kun je nog steeds foto’s maken met veel elementen erin die toch een harmonieus geheel vormen. Dat is misschien net iets moeilijker dan normaal. Maar denk dan eens aan bepaalde beroemde foto’s die je hebt gezien – foto’s zoals ‘Clearing Winter Storm’ van Ansel Adams. Dat is een behoorlijk complexe foto, maar toch voelt het niet overweldigend. De fotograaf heeft duidelijk nog steeds controle over de compositie. Met goed kadreren kun je een goed evenwicht en daardoor harmonieuze beelden creëren, zelfs op onharmonieuze plekken.

Maar ook andere elementen van compositie kunnen je hierbij goed helpen. Besteed bijvoorbeeld eens aandacht aan zaken als uitgangen of ingangen in je foto. Houd dus je randen relatief helder zodat ze niet storen. En met visuele woordspelingen kun je je foto betekenisvoller krijgen dan alleen maar een optelling en rangschikking van alle onderdelen. Dit zie je vaak terug bij goede straatfoto’s.

Conclusie

Hoezeer ik ook denk dat iedere scène zou kunnen resulteren in een goede foto, zijn sommige plaatsen ongetwijfeld fotogenieker dan andere. Het onderwerp dat je kiest, is van belang en sommige landschappen (zelfs echte mooie) zijn erg moeilijk te fotograferen, vaak omdat ze zo complex zijn. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het niet te doen is. Het regisseren en de intentie worden echter een stuk belangrijker in drukke, complexe landschappen.

Een optie is om de boodschap van de scène te omarmen en te streven naar intense, chaotische, overvolle foto’s. Je volgt hier een lastige regel, als je niet goed oplet verandert je foto van ‘prachtig rommelig’ in ‘een rommeltje’. De best tip die ik in dit geval kan geven, is dat je jezelf vragen blijft stellen over de emotie die je foto moet uitstralen en welke beslissingen je moet nemen om dat voor elkaar te krijgen. En houd er rekening mee dat mensen eerst naar je foto kijken zonder context. En je wil natuurlijk niet dat hun eerste reactie meteen een afwijzing is.

De andere manier is om hoe dan ook te streven naar eenvoudiger, harmonieuze composities. Probeer hiervoor een enkel element van de scène te vinden en dit te isoleren door je camera-positie, objectief (brandpuntsafstand), diafragma, sluitersnelheid of een ander creatief hulpmiddel. Soms kun je gewoon wachten op een ingewikkeld landschap tot het zich eigenhandig vereenvoudigt onder nieuwe weers- en lichtomstandigheden.

En, last but not least, je kunt natuurlijk gewoon proberen een ingewikkelde foto van de scène te maken met een groot aantal elementen. Als je hulpmiddelen gebruikt als balans en ademruimte om een zeer bewuste compositie te kadreren kan dit toch voor een evenwichtige, begrijpelijke en kloppende foto leiden

Hopelijk gaf dit je goede ideeën voor het fotograferen van drukke landschapsscènes. Als je eigen aanbevelingen of ideeën hebt zou het leuk zijn als je dit even zou willen delen in de reacties!