Wat doet kleur met je foto’s?

Op technisch niveau kan kleur gecompliceerd zijn, maar op artistiek niveau is het één van de belangrijkste onderdelen van een foto, met gevolgen voor emoties en interesses, in tegenstelling tot bijna elk ander element van fotografie. In dit artikel de concepten van kleur- en kleurrelaties, inclusief hoe je ze kunt gebruiken om de mooiste foto’s te maken.

Warme versus koele kleuren

De twee algemene kleurtypen zijn warm en koel. Warme kleuren bevatten rood, oranje en geel en koele kleuren groen, blauw en violet. Deze twee kleurcategorieën hebben elk hun eigen stemmingen en helpen je om je af te vragen welke foto’s je op een bepaald moment aan het schieten bent, als je wilt optimaliseren hoe je foto’s eruit gaan zien.

Warme kleuren zijn actiever en emotioneel geladen. Ze springen eruit naar de kijker, trekken de aandacht en interesse. Over het algemeen zijn warme kleuren zeldzamer dan koele, dus een afbeelding met maar een klein beetje warmte valt al op. Dit is de reden dat foto’s bij zonsondergang en zonsopgang, evenals herfstkleuren, zo populair zijn.

In deze foto van een paasvuur in Twente zowel koele (blauw) als warme (oranje/geel) kleuren. Dit zijn zogenaamde Complementaire kleuren (zie kleurencirkel verderop)

Koele kleuren daarentegen zijn meer ingetogen en zachtaardig. Ze verdwijnen naar de achtergrond, vooral als op dezelfde plek een warme kleur verschijnt. Over het algemeen trekken ze niet dezelfde aandacht als een warme kleur, al is dat zeker geen slechte zaak. Warme kleuren kunnen overweldigend zijn; koele kleuren lijken eerder rustgevend en kalm. Veel kleuren in de natuur zijn koel, alhoewel zonsondergang en zonsopgang zelfs een blauw landschap in goud kunnen veranderen.

Hieronder zal ik elk van de zes hoofdkleuren – rood, oranje, geel, groen, blauw en violet – behandelen, met daarbij de emoties die doorgaans bij elk van deze kleuren horen. Houd in gedachten dat emotie een lastig onderdeel van fotografie is. Je kunt foto’s maken die toch niet de emoties bevatten die bij de gekozen kleuren in de foto horen. Simpelweg doordat je onderwerpkeuze of compositie veranderd is. Maar de volgende effecten maken wel degelijk verschil.

1. Rood

Als een van de zeldzaamste en krachtigste kleuren in de natuur, is rood vooral belangrijk voor fotografen. Met de historische associaties tussen de kleur rood en de emoties van passie en opwinding, is het geen verrassing dat dit een zeer actieve kleur is. Het kan ook te intens zijn voor bepaalde afbeeldingen; een klein beetje rood doet al heel veel.

De rode rotsen bij Mesa Verde en Monument Valley.

Om rood in de natuur te vinden, moet je bladeren zoeken in de herfst. Of ga op zoek naar rode rotsen in het Amerikaanse zuidwesten. Of fotografeer eens een levendige zonsondergang. In andere fotografische genres, zoals portretten, moet je er rekening mee houden dat elk rood kledingstuk dat je model draagt, alle aandacht trekt. Dat geldt ook voor make-up. En bij fotografie van dieren in het wild hebben rode onderwerpen (zoals de heldere ogen van een boomkikker) of een rode vos in de sneeuw, onmiddellijke aantrekkingskracht.

De kleur rood van het jack trekt meteen alle aandacht.

2. Oranje

In vergelijking met de kleur rood is oranje een van de meest voorkomende in de natuur. Het zijn niet alleen zonsondergangen. De kleur bruin is meestal alleen maar een donkerdere tint oranje en en die komt overal voor in de natuur.

Oranje komt voor in een breed scala van kleurtonen, van het donkerbruine van de bomen tot de heldere sinaasappel van een pompoen. Het geeft een gevoel van warmte weer en is niet zo overweldigend als rood. Maar oranje is net zo min als rood een passieve kleur en trekt ook nogal de aandacht. Vooral wanneer hij tegen een koelere achtergrond wordt geplaatst. Hij lijkt altijd wat avontuurlijks te bevatten.

3. Geel

Geel is de helderste en meest optimistische kleur, vooral als deze op zichzelf verschijnt en niet als een mengsel met oranje of groen. Het is echter juist deze gemengde gele kleur die je overal om je heen ziet. Zelfs felgroen gras en levendige oranje zonsondergangen hebben bijna altijd een component van geel.

Toch zul je nog best geel op zichzelf kunnen vinden in de natuur. Zand, herfstbladeren en zelfs de zon op bepaalde tijden van de dag zijn allemaal fel geel en ze werken goed op foto’s waarbij je doel een gevoel van positiviteit en opwinding is. Net als rood en oranje, is geel een warme kleur en trekt het de aandacht wanneer je oog erop valt. Kijk dichtbij genoeg en je zult manieren vinden om geel in je foto’s op te nemen.

4. Groen

Ook al is blauw de meest voorkomende kleur in de natuur, dankzij water en lucht, is groen de kleur die we het meest associëren met het leven. Onze visuele systemen herkennen meer tinten groen dan elke andere kleur. Je foto’s kunnen dus tinten bevatten van diepgroen, levendig groen, elektrisch groen, donkergroen, felgroen en bijna eindeloze variaties daarvan.

Centraal staat echter dat groen een vertrouwde en rustgevende kleur is. Omdat het de levende wereld vertegenwoordigt, creëert het een gevoel van kalmte voor mensen die graag tijd doorbrengen in de natuur. In die zin is groen de warmste van de koele kleuren.

5. Blauw

Blauw wordt direct geassocieerd met afstand in de echte wereld. Waas aan de horizon, evenals de blauwe lucht zelf, signaleren ver weg, zelfs onbereikbare bestemmingen.

Blauw is bovendien geen drukke kleur. Hij is rustiger en minder opzichtig. Een bekend feit van Instagram fotografie is dat blauwe afbeeldingen gemiddeld meer likes krijgen dan die met warmere kleuren. Dit komt omdat de drukke kleuren rood en oranje niet zo goed vertalen naar een kleiner scherm, terwijl blauw niet zo afleidend is.

Donkerblauw en lichtblauw dragen enigszins verschillende emoties over. Donkerblauw kan sterk en onheilspellend zijn, zoals in een donkere wolk. Lichtblauw is zachter en optimistischer. Maar beiden zijn vredig; zelfs een blauwe storm heeft gewoonlijk een element van kalmte.

Omdat blauw de meest voorkomende kleur in de natuur is, zowel in de lucht als in het water, is de kans groot dat je de emoties van blauw zult vinden in veel van je foto’s. Of het nu de enige kleur is in een rustig, diep beeld of de achtergrond van de aandacht trekkende kracht van een warme kleur, blauw kan de meeste emotionele boodschappen op een foto met succes aanvullen.

6. Violet

Violet is in de natuur misschien wel de zeldzaamste kleur om te zien in zijn pure vorm. Violet is meestal alleen te vinden bij zeer specifieke zonsondergangen of in bepaalde bloemen. Hoewel historisch geassocieerd met royalty’s en rijkdommen, krijgt de kleur violet in de fotografie veel van dezelfde gevoelswaarde als blauw. In feite verschijnt violet meestal als een mengsel met blauw, en vormt het een blauwachtig violette kleur in de lucht of de zee.

De kleur violet heeft een gevoel van rust of een kalmte die aangenaam en vaak onverwacht is. Als je ooit de kans hebt gehad om een weergave van deze zeldzame kleur te fotograferen, zoals lupinebloemen in bloei, haal er dan het beste uit. Violet is ongebruikelijk genoeg om je foto’s te laten opvallen.

Bosanemonen in het Hallerbos.

Harmonische kleuren en Relaties

Net zo belangrijk als individuele kleuren is de manieren waarop die kleuren met elkaar interacteren. Dit varieert van eenvoudige kleurcontrasten tot complexe harmonieën. De wereld heeft bijna eindeloze verscheidenheid aan kleuren. Sommige van deze relaties werken beter dan andere. Vaak kost het heel wat oefening en ook nabewerking om precies het gewenste resultaat te krijgen.

Warme en koele kleuren

Het verschil tussen warme en koele kleuren is een belangrijke, zie het begin van dit artikel. Wanneer zowel warme als koele kleuren duidelijk in dezelfde foto voorkomen, vormen ze een sterk kleurcontrast dat een aandachtspunt kan zijn.

In de klassieke kleurentheorie is het complement van elke koele kleur een warme kleur en omgekeerd. Rood en groen zijn complementen; evenals oranje en blauw, maar ook geel en violet.

Een belangrijk onderdeel van complementaire kleuren is dat ze inherent contrast hebben wanneer ze naast elkaar in een foto worden geplaatst, vergelijkbaar met een compositie die zwart en wit naast elkaar plaatst.

Er zijn slechts twee dominante kleuren in de bovenstaande afbeelding, blauw en geeloranje, en ze kruisen elkaar op een paar verschillende gebieden. Een van de belangrijkste is de lucht, waar de warme wolk tegen een koele achtergrond zit. In de zwart-witversie van deze foto is er zeer weinig scheiding tussen de twee en daarom wordt er niet zo veel aandacht besteed aan de bovenkant van de foto. Maar in kleur vestigt het sterke contrast de aandacht op de lucht, waardoor het een zeer belangrijk element van compositie wordt.

Complementaire kleuren en andere relaties

Van verschillende andere kleurrelaties wordt gezegd dat ze aantrekkelijk zijn, zoals een combinatie van de drie primaire kleuren (rood, geel en blauw). Hetzelfde geldt voor kleuren tussen de hierboven genoemde, zoals geeloranje of blauwgroen, die ook hun eigen sets met complementaire kleuren hebben.

Deze meer complexe kleurharmonieën zijn vaak mooi en emotioneel. Maar de realiteit is dat het behoorlijk verwarrend kan worden als je drie of meer kleuren gaat bespreken. Eigenlijk komt het erop neer dat je je kleuren niet voor het uitkiezen hebt, zoals schilders ze wel kunnen creëren zoals ze willen. In veel gevallen is er bijvoorbeeld geen perfect blauw-groen voorhanden om mooi te harmoniseren met gelijke delen rood en oranje in je foto. De realiteit is meestal rommeliger dan dat.

Kleurgebruik

Door eenvoudige praktijkkennis van hoe kleuren andere kleuren versterken of afzwakken, heb je meer controle over de emotie die je foto overbrengt. Als je dit goed beheerst kun je een scala van emotie neerzetten.

Hieronder een spectrum aan voorbeelden uit de filmindustrie:

• De kleur Rood staat voor: liefde, passie, geweld, gevaar, boosheid en kracht;

• Paars staat voor: zoet, vrouwelijkheid, speels, sympathie en schoonheid;

• Oranje staat voor: warmte, gezelligheid, vriendelijk, geluk, exotisch en jeugd;

• Geel staat voor: waanzin, ziek, onzekerheid, obsessief, idyllisch en naïef;

• Groen staat voor: natuur, onvolwassen, corruptie, geld, donker en gevaar;

• Blauw staat voor: koud, geïsoleerd, brein/hersens, melancholie, passief en kalm;

• Blauwpaars staat voor: fantasie, etherisch, erotiek, virtueel, mysterieus en onheilspellend.

De angst en wanhoop zijn nog voelbaar in deze martelkamer en cel van Fort Breendonk, ook door de overheersende kleur geel

Met een kleurencirkel kun je vervolgens tot een aantal kleurcontrasten komen.

Triadisch kleurcontrast (met alleen de drie primaire kleuren; rood, geel en blauw); Monochromatisch kleurcontrast (één kleur uit de kleurencirkel, van zwart/donker tot licht/wit) Analoog kleurcontrast (naast elkaar gelegen kleuren in kleurencirkel); Complementair/simultaan kleurcontrast (tegenoverliggende kleuren uit kleurencirkel).

Als je je wilt verdiepen in diepere discussies over kleurharmonieën en -relaties, kan dat geen kwaad, en mogelijk levert het leerzame informatie op. Maar mijn belangrijkste aanbeveling is gewoon om naar de scène voor je te kijken en te proberen je voor te stellen of de kleur “er goed uitziet” voor je gevoel. Dat is allesbehalve precies, maar ik hecht altijd meer waarde aan een onderbuikgevoel in de fotografie dan dat ik maar blijf proberen om een ideaalbeeld na te jagen dat je misschien niet eens in de echte wereld tegenkomt.

De enige uitzondering is in de nabewerkingsfase, wanneer je een beetje meer flexibiliteit hebt om de tint en verzadiging van de kleuren in je foto te verschuiven. In dat geval is het de moeite waard om de tijd te besteden aan het bewerken van je foto op een manier die goed harmonieert, hetzij door een definitie van een kleurenwiel, of, waarschijnlijker, gewoon iets dat er op het oog goed uitziet.

Complementaire (links) en analoge (rechts) kleuren.

Conclusie

Kleur is een basisonderdeel in de fotografie. Het draagt zoveel emoties met zich mee dat het de moeite waard is om waar mogelijk bewust na te denken over wat je ermee kunt doen. Ik probeer vaak onbewist om een foto zo eenvoudig en uniform mogelijk te maken, met slechts één enkele kleur die het frame domineert. Of, als de omstandigheden goed zijn, kan het zoeken naar een warm-koele split resulteren in foto’s die veel aandacht trekken, net zoals bij foto’s met een hoog contrast.

Het belangrijkste wat je moet onthouden over kleur is dat je foto’s gewoon op het oog beoordeelt. Het moet er voor jou goed uitzien. Of je het nu in het veld of tijdens de nabewerking doet, de kleuren die je kiest, hebben grote invloed op je persoonlijke stijl. Sommige beroemde fotografen hebben een bepaalde stijl die grotendeels te wijten is aan hun kleurenpalet. Dus, als je de grondbeginselen van kleur eenmaal begrijpt, is het halve werk al gedaan voor het maken van goede en aansprekende foto’s.